Retinoidy dla początkujących

Kuracje retinoidami to jedne z najskuteczniejszych terapii dla cery trądzikowej. Mimo że nie gardzę naturalnymi zasobami i darami natury, a także znam doskonale właściwości kwasów, jedynie pochodne witaminy A trzymają moją cerę w ryzach. Ze względu na intensywne, drażniące działanie, retinoidy mają wielu zwolenników, ale także nie braknie przeciwników. Ze względu na długi kontakt z retinoidami, dostrzegam różne pozytywne i negatywne aspekty stosowania retinoidów, aczkolwiek zgodnie z głosem osób, cierpiących na ciężki, uporczywy trądzik - potrafią zdziałać wiele, zwłaszcza, gdy jest się w przysłowiowej kropce i żadne środki nie przynoszą satysfakcjonujących efektów. 

Dzisiejszy wpis, jest kontynuacją i wzbogaconą wersją na temat retinoidów, który ukazał się na moim blogu, niemal na początku mojej działalności :) Z racji nowych, dostępnych preparatów, a także większej wiedzy na temat działania poszczególnych substancji aktywnych, postanowiłam zaserwować prawdziwe vademecum dla osób raczkujących w temacie retinoidów, a także tych zagubionych, nadal niepewnych podjęcia swojej decyzji.

Może zacznijmy od początku, dla kogo tak naprawdę są retinoidy? Wbrew opiniom krążącym w internecie, retinoidy są zarejestrowane głównie jako środki w leczeniu trądziku zaskórnikowego.  Nieleczony, zaniedbany trądzik zaskórnikowy może bardzo szybko obrać postać ropną, a nawet cystową, dlatego nie do końca rozumiem bagatelizowanie pierwszego stadium trądziku. Nie rozumiem również ciągłego przestrzegania przed stosowaniem retinoidów, jeśli są ku temu wskazania. Stosowanie odpowiedniego, dopasowanego retinoidu, jest znacznie bezpieczniejsze niż domowe eksperymenty z kwasami. Są retinoidy różnych generacji, a każda substancja ma inne właściwości, dlatego celowe odraczanie retinoidów wydaje mi się zwyczajnie głupie. Nie zamierzam jednak zupełnie oczyszczać retinoidów. Mają minusy, jak każda drażniąca, silne wpływająca na stan skóry substancja. Stosowane nierozsądnie mogą doprowadzić do poparzenia skóry, rozległych podrażnień, mocnego łuszczenia, trwałych blizn, a nawet pęknięcia włókien kolagenowych. Regularne i sumienne stosowanie retinoidów, niestety, ścienia naskórek, wobec czego skóra staje się delikatna, nadreaktywna i nadwrażliwa. Jedna w obliczu posiadania cery trądzikowej, problematycznej, nie oszukujmy się, w większości przypadków są po prostu konieczne.

Oczywiście, możesz mieć inne zdanie i nadal być wrogo nastawionym do stosowania retinoidów, ale to nadal jedne z najlepiej przebadanych substancji. Strasznie denerwuje mnie ocenianie z góry, mając cerę bez problemów, również łatwo by mi było wyzbyć się retinoidów z pielęgnacji. Zdaję sobie doskonale sprawę, iż zmuszanie skóry do ciągłej regeneracji i regularne obdzieranie skóry z naskórka nie ma jedynie plusów, co sama zresztą coraz dotkliwiej odczuwam, ale z pełną odpowiedzialnością za moje słowa stwierdzam, że to retinoidy miały największy, pozytywny wpływ na moją cerę.

Możemy dyskutować o limicie Hayflicka i cyklu komórkowym, ale moim zdaniem nie można porównywać skóry zdrowej,do  tej zmienionej chorobowo. Kiedyś byłam żywnie zainteresowana tym tematem, ale brak badań w kierunku tkanki zmienionej chorobowo pogrzebał już dawno teorię, których jest wiele,a w ostateczności mijają się z rzeczywistą prawdą. W przypadku dermatoz skórnych, niezbędne jest podjęcie leczenia dermatologicznego, nieważne jakie pociąga za sobą skutki. Permanentny, nieleczony stan zapalny skóry, jest równie szkodliwy jak stosowanie zewnętrznie retinoidów. Poza tym, skóra to nadal niedoceniany, największy objętościowo organ ludzki, zauważcie jak wiele czynników endogennych ma wpływ na jej stan i jakość, chociażby co dzieje się z żywą tkanką podczas procesu rozkładu. Jestem daleka od snucia teorii spiskowych, dlatego jestem za stosowaniem retinoidów leczniczo, natomiast odradzam regularne stosowanie retinoidów (nie mam na myśli krótkich peelingów tretinoinowych stosowanych kilka razy w ciągu roku), kiedy nie ma takiej konieczności, dla własnego widzimisię.

To nie jest także tak, że retinoid zmieni Twoje życie i możesz błogo żyć, nie zważając na pielęgnację. Pielęgnacja jest kluczem do utrzymania dobrego stanu skóry, a retinoid reguluje funkcje skóry, które są zakłócone. Sam retinoid nie usunie wyprysków, zaskórników i przebarwień. Nie zgadzam się ogólnie przyjętymi normami, iż pielęgnacja podczas stosowania retinoidów nie sprawia już tylu problemów, a na pewno musi być mocno natłuszczająca,a  cerę należy traktować jak suchą. Skóra potraktowana retinoidem jest szczególnie wymagająca, nadal jest trądzikowa (normuje się po około 4-6 miesiącach kuracji) ale przy tym niezwykle delikatna i odwodniona. Należy pamiętać, że leczenie retinoidami, to leczenie jedynie objawowe, a więc po odłożeniu retinoidu trądzik często nawraca, aczkolwiek w znacznie mniejszym nasileniu.

Tak naprawdę, mamy wiele do wyboru. Retinoidy to pochodne witaminy A, dzięki mnogości substancji aktywnych i preparatom łączonym, możesz uzyskać różny efekt terapeutyczny. Jeśli interesuje Cię zakres działania retinoidów, ewentualne skutki uboczne oraz postawy ich stosowania, zajrzyj TUTAJ> Dlatego postrzeganie retinoidów, tylko przez pryzmat silnego Atredermu jest ograniczone. Tak naprawdę, najważniejszą kwestią jest wybór odpowiedniego preparatu do potrzeb skóry, postaram się dzisiaj pomóc Ci w wyborze,a  także skłonić do refleksji, jeśli nie jesteś zadowolony ze swojej ówczesnej kuracji.

• Retinoidy | Wszystko o czym musisz wiedzieć zanim po nie sięgniesz  

Zanim przejdę do opisu substancji czynnych, chcę zwrócić uwagę, jak ogromne znacznie ma wybór bazy preparatu.  Baza kremowa jest najłagodniejsza, ale często, zawarte w niej emolienty tłuste powodują zmiany naciekowe i zaskórniki u osób podatnych na ich powstawanie. Są zalecane skórze szybko odwadniającej się, suchej i wyjątkowo delikatnej. Baza żelowa wchłania się szybko, nie zostawia tłustego filmu, preparaty żelowe są najczęściej najbardziej wydajne. Żelowa baza pozostawiona jednak na skórze może odwadniać naskórek, dlatego polecana jest osobom z cerą tłustą i podatną na powstawanie zaskórników, gdyż najczęściej ma niski potencjał komedogenny. Baza alkoholowa płynna ma najintensywniejsze działanie i najbardziej drażniące, zalecana jest tym z wysoką tolerancją skórną i dużym progiem wrażliwości.

Trądzik zapalny

• Skóra nadwrażliwa, delikatna, z  rumieniem, najlepszym wyborem jest retinoid III generacji, o silnym działaniu przeciwzapalnym - adapalen. Adapalen rzadko wywołuje objawy podrażnienia. Siła działania przeciwzapalnego w porównaniu z tretinoiną jest większa, dodatkowo, adapalen ogranicza wydzielanie łoju poprzez wpływ na sebocyty. Baza adapalenu jest także łagodniejsza i występuje jedynie w formie kremu i żelu. Może być stosowany bez względu na nasłonecznienie (także w porze letniej), ponieważ jest fotostabilny. Nie powoduje widocznego łuszczenia naskórka, jest dosyć łagodny i przez większość pacjentów jest doskonale tolerowany. Co ważne, nie zaostrza zmian ropnych, dlatego jest świetny w przypadku leczenia trądziku zapalnego u osób z  bardzo wrażliwą cerą. 

Adapalen jako główna substancja czynna występuje zarówno w formie kremu, jak i żelu. Żel, znacznie lepiej wnika w skórę, a wiec retinoid działa intensywniej, aczkolwiek przy dłuższym stosowaniu może odwadniać skórę, dlatego niezbędna jest odpowiednia pielęgnacja z większą ilością emolientów. Krem, jest znacznie bardziej nawilżający i działa okluzyjnie, jednak przy tak delikatnym retinoidzie, baza preparatu może powodować zmiany naciekowe. Baza kremowa jest odpowiednia dla wyjątkowo delikatnej cery, która bardzo szybko się odwadnia, żelowa - dla cery bardziej wymagającej i podatnej na powstawanie zaskórników. Aktualnie w Polsce są dostępne dwa preparaty dostępne wyłącznie z adapalenem, zarówno w formie żelowej, jak i kremowej, mianowicie Acnelec oraz Differin.

Działania niepożądane. Często: suchość, podrażnienie, pieczenie skóry, rumień. Niezbyt często: kontaktowe zapalenie skóry, wyprysk z podrażnienia, uczucie dyskomfortu skóry, oparzenia słoneczne, świąd, łuszczenie się skóry, trądzik. Ponadto: ból, obrzęk skóry, podrażnienie, rumień, świąd i obrzęk powiek.

Preparatem łączonym, bardzo popularnym zresztą, jest lek Epiduo.  Epiduo zawiera zarówno delikatny adapalen, jak i nadtlenek benzoilu, który działa silnie antybakteryjnie. Lek jest odpowiedni dla pacjentów z trądzikiem przede wszystkim zapalnym, stosowany zbyt długo, odwadnia naskórek. Podczas stosowania nadtlenku benzoilu, niezbędna jest wysoka ochrona przeciwsłoneczna i włączenie antyoksydantów do pielęgnacji. Więcej o właściwościach i substancjach czynnych dowiesz się TUTAJ>

• Skóra typowo tłusta, z problemami z rogowaceniem (rogowacenie okołomieszkowe w okolicach twarzy i ciała, szybkie zapychanie porów, nadmierny łojotok) Najlepszym posunięciem jest wybór preparatu, bazującego na tretinonie, w połączeniu z antybiotykiem. Tretinoina to retinoid I generacji o silnym działaniu drażniącym, spośród wszystkich retinoidów, ma ona najsilniejszy wpływ na rogowacenie naskórka, doskonale reguluje procesy keratynizacji naskórka, zapobiega zaczopowaniu ujsć gruczołów łojowych i hamuje nadmierny łojotok. Ze względu na silnie toksyczne działanie tretinoiny (podrażnienia, przegrzewanie skóry, zaczerwienienia, poparzenia) często łączona jest z antybiotykami miejscowymi (w przypadku pojedynczych stanów ropnych, powstających pod wpływem działania retinoidu), ale także w preparatach łączących retinoid z antybiotykiem, dzięki temu lek działa silnie przeciwzapalnie, leczy zmiany zapalne i zapobiega ich powstawaniu.
  

Obecnie, na rynku dostępne są dwa preparaty w konfiguracji retinoid+ antybiotyk : klindamycyna + tretinoina (Acnatac) oraz erytromycyna+ tretinoina (Aknemycin Plus). Leki pozwalają korzystać z silnego działania tretinoiny,z  ograniczeniem jej działania toksycznego, staje się ona także odpowiednia do stosowania w przypadku trądziku zapalnego. Wybór preparatu zależy od reakcji na dany antybiotyk,w  przypadku wystąpienia oporności na klindamycynę, należy zastosować preparat oparty na erytromycynie. O antybiotykach stosowanych zewnętrznie na skórę przeczytasz więcej TUTAJ> 

Po ustąpieniu zmian ropnych, jak najbardziej możliwe jest przerzucenie się na monoterapie retinoidem. 

Trądzik głównie zaskórnikowy, z pojawiającymi się zmianami ropnymi kwalifikuje się do leczenia retinoidami. Najsilniejszym działaniem przeciwzaskórnikowym charakteryzuje się tretinoina oraz tezaroten. Trądzik zaskórnikowy bardzo łatwo przyjmuje formę zapalną, dlatego w pierwszej fazie kuracji najczęściej zapobiegawczo włącza się preparat z retinoidem, zawierający antybiotyk lub antybiotyk miejscowo. Wybór preparatu zależny jest przede wszystkim od tolerancji retinoidu i stopnia wrażliwości skóry.

W przypadku cery szczególnie wrażliwej, szczególnie zalecany jest tezaroten. Tezaroten, to retinoid III generacji, nie odbiega on skutecznością tretinoinie, jest jednak znacznie łagodniejszy dla skóry i lepiej tolerowany. Nie powoduje także mocnego łuszczenia. W zależności od stopnia nasilenia zmian, należy dopasować stężenie substancji czynnej. W Polsce dostępny jest jedynie jeden preparat zawierający tezaroten (Zorac) ,w  dwóch stężeniach : 0.05% oraz silniejszy, 0,1%. 

Działania niepożądane:  Świąd, pieczenie, rumień, podrażnienie, ból i złuszczanie skóry, wysypka, kontaktowe zapalenie skóry, nasilenie objawów łuszczycy, rzadziej wyprysk, zapalenie i suchość skóry. W przypadku przedawkowania może wystąpić znaczne zaczerwienienie, nadmierne złuszczanie skóry i uczucie dyskomfortu. Należy unikać kontaktu z oczami, powiekami i ustami. W przypadku kontaktu z oczami spłukać obficie wodą. Tazaroten przeznaczony jest do stosowania miejscowego. Podanie leku p.o. może wywołać objawy jak po przedawkowaniu wit. A lub innych retinoidów. Leczenie objawowe.

Jeśli Twoja cera nie reaguje pozytywnie na tezaroten i retinoidy III generacji, a efekty nie są satysfakcjonujące, warto pomyśleć na tretinoiną na bazie kremowej. Baza kremowa znacznie łagodzi działanie tretinoiny, jest odpowiedniejsza dla skóry podatnej na podrażnienia i zaczerwienienia. Krem Locacid (0.05%) jest aktualnie jedyną kremową formą , bazującą jedynie na tretinoinie. 

Jeśli jednak Twoja cera nie jest szczególnie wrażliwa, a trądzik zaskórnikowy jest szczególnie uporczywy, najlepszym wyborem jest niższe stężenie tretinoiny bazującej na alkoholu i glikolu propyelnowym (Atrederm 0.025%) 

Działanie niepożądane:  Pamiętaj, że oczekiwane korzyści ze stosowania leku są z reguły większe, niż szkody wynikające z pojawienia się działań niepożądanych. Może wystąpić podrażnienie skóry (rumień, wysuszenie skóry, nadmierne złuszczenie skóry, uczucie pieczenia, kłucia i swędzenia, wysypka, okresowe zmiany w zabarwieniu skóry). Objawy te najczęściej występują na początku leczenia, potem ich intensywność i częstotliwość maleje (z wyjątkiem suchości i łuszczenia się skóry).Rzadko dochodzi do powstawania pęcherzyków i strupów, podrażnienia oczu i obrzęków, a także do alergii kontaktowej. Podczas stosowania preparatu może wystąpić nadwrażliwość na promieniowanie UV.

Trądzik zaskórnikowy, bez zmian zapalnych

• Cera tłusta, z bliznami, przebarwieniami, mało wrażliwa może pozwolić sobie na konkretniejsze działanie retinoidów, gdyż  z reguły ma wyższą tolerancję skórną, a także wymaga ciągłego, regularnego złuszczania naskórka,w  celu wyrównania nierównej faktury (według badań, znacznie lepszy efekt terapeutyczny przynosi regularne stosowanie tretinoiny, niż przeprowadzenie peelingów śrendiogłębokich). Tretinoina na alkoholu lub tezaroten stosowane w odpowiednim przedziale czasowym mogą przynieść doskonałe efekty, W przypadku głębokich blizn i przebarwień, poleca się połączenie regularnego stosowania retinoidów z niskimi stężeniami kwasów.

• Delikatna cera, ulegająca szybko podrażnieniom lub też ze słabym nasileniem trądziku zaskórnikowego, może zdecydować się na kurację opartą na retinoidach III generacji: tezarotenie lub adapalenie w formie żelu lub kremu. Tezaroten jest odpowiedniejszy dla osób z większymi problemami z  rogowaceniem, natomiast adapalen, ze słabo nasilonym trądzikiem zaskórnikowym lub też do podtrzymania efektów kuracji.

Nadmierny łojotok, z  pojedynczymi zmianami ropnymi. W celu zahamowania nadmiernego łojotoku, walki z  rozszerzonymi porami i pojawiającymi się niedoskonałościami, najskuteczniejsza jak dotąd okazuje się izotretinoina, w przypadku delikatniejszej cery (preparaty z izotretinoiną są również silne i drażniące dla skóry) ze skłonnością do rumienia, warto rozważyć kurację tezarotenem (Zorac)

Izotretinoina jest retinoidem pierwszej generacji, aczkolwiek ma słabszy potencjał drażniący niż tretinoina, a także działa lepiej w hamowaniu nadmiernego łojotoku. Kuracje izotretinoiną wewnętrznie są polecane nie tylko w przypadku leczenia trądziku cystowego i ropowiczego, ale także nadmiernego łojotoku i łojotokowego zapalenia skóry. Izotretinoina stosowana zewnętrznie hamuje łojotok, zmniejsza ujścia gruczołów łojowych i zapobiega ich rozpulchnieniu oraz hamuje stan zapalny. Na rynku dostępne są dwa preparaty do stosowania izotretinoiny zewętrznie: Isotrex żel (0.05%) oraz Izotziaja (0.05%) żel, nie ma aktualnie dostępnej formuły kremowej z tą substancją czynną. 

Cera starzejąca się,z  oznakami starzenia, wymagany efekt odnowienia naskórkowego

Mimo że nie polecam regularnego stosowania retinoidów na skórę starzejącą się, ze względu na mniejsze zdolności regeneracyjne,a  także ubytki kolagenu, w celu rewitalizacji skóry, nie częściej niż raz w miesiącu zalecane są krótkie peelingi tretinoinowe. Tretinona, oprócz właściwości przeciwtrądzikowych, ma największy potencjał stymulacyjny. Częste stosowanie retinoidów  może doprowadzić do szybszego odwadniania się naskórka, blizn i przebarwień, dlatego najbardziej przemawia do mnie forma peelingów, w celu złuszczenia skóry oraz długi okres regeneracyjny.

Częstotliwość stosowania

Mimo moich najszczerszych chęci nie potrafię odpowiedzieć na to pytanie. Są osoby, które będą w stanie stosować retinoidy nawet codziennie. Tak naprawdę, najważniejszy jest wybór odpowiedniego preparatu, gdyż retinoid powinien być stosowany regularnie i relatywnie często, by zauważyć efekty. Bezsensowne jest więc rzucanie się na silny preparat, jeśli widocznie Tonie nie służy. Rozsądniej jest pozostać przy delikatniejszej substancji i nie narażać skóry na ciągłe poparzenia. Retinoid, powinien być przede wszystkim dobrze tolerowany przez skórę, nie powinien, nawet stosowany często wywoływać zbyt obszernych skutków ubocznych. Oczywiście, świąd, zaczerwienienie i pieczenie to bardzo częste efekty podczas stosowania retinoidów, aczkolwiek skutki nadal powinny utrzymywać się w normie. Jest niewiele osób, tolerujących doskonale tretinoinę (stąd retinoidy III generacji) dlatego nie powinno być to powodem Twoich frustracji, jeśli jest dla Ciebie zdecydowanie zbyt silna. Na pewne rzeczy nie mamy wpływu, a są nimi przede wszystkim wiek metryczny i wiek skóry,  zdolności regeneracyjne i tolerancja skórna. 

Ogromne znacznie ma opracowanie własnej częstotliwości stosowania leku, poprzez ciągłą obserwacje skóry. Sama bardzo często zmieniam swoje plany, bazując tylko i wyłącznie na potrzebach mojej cery. Najważniejsze jest nie dopuszczanie do rozległych poparzeń i skutków ubocznych, zdecydowanie lepiej ograniczyć stosowanie retinoidów, gdyż leczenie skutków ubocznych pochłania znacznie więcej czasu i tracisz go na leczenie skutków, których można było uniknąć przez rozsądne dawkowanie leku. 

Duże znacznie ma także metoda aplikacji, delikatniejsze dla skóry jest nakładanie preparat  opuszkami palców, niż płatkiem kosmetycznym, gdyż działa jak mikropeeling i lepiej penetruje tkankę. 

Terapie skojarzone

• Zastosowanie antybiotyków przede wszystkim skraca czas leczenia i ogranicza skutki niepożądane do minimum, dlatego przy ostrych stanach zapalnych bądź skupiskach wykwitów z treścią ropną, antybiotyk ma nieocenione działanie. Jest konieczny, gdy trądzik przybiera formę ropowiczą, gdzie dochodzi do nadkażeń zdrowej skóry. O antybiotykach stosowanych zewnętrznie na skórę przeczytasz więcej TUTAJ>

• Nadtlenek benzoilu  to powszechnie stosowana substancja w leczeniu trądziku, środki z nadtlenkiem benzoilu są dostępne bez recepty w każdej aptece. Dzięki specyficznemu działaniu działa antybakteryjnie, przeciwzapalnie, przeciwłojotokowo, wysuszająco, przeciwświądowo, keratolitycznie,a  przy tym pobudza ziarnowanie i syntezę kolagenu. Jak wskazuje nazwa, nadtlenek uwalnia wolne rodniki tlenowe zdolne do utleniania białek bakteryjnych, takie działanie stwarza niekorzystne warunki rozwoju dla beztlenowych bakterii, które w głównej mierze przyczyniają się do powstawania stanu zapalnego. Niestety ten mechanizm działania nadtlenku benzoilu sprawia, że staje się prooksydantem i w konsekwencji przyspiesza proces starzenia. Długie stosowanie tego środka sprawia, że nasza skóra starzeje się podobnie, jak podczas nadmiernej ekspozycji na promieniowanie słoneczne.Nadtlenek w terapiach skojarzonych przede wszystkim zabiega występowaniu oporności na antybiotyki,a  także jest środkiem o silnym działaniu przeciwzapalnym i stosowanym miejscowo, wysuszająco na stany ropne. O nadtlenku benzoilu przeczytaj więcej TUTAJ>

• Kwasy są często stosowane w celu wzmocnienia lub ukierunkowania działania retinoidów. Najodpowiedniejszymi kwasami, działającymi synergistycznie z retinoidami są dwa powszechnie znane kwasy z grup AHA i BHA, kwas mlekowy oraz kwas salicylowy lub ich połączenie. Zarówno kwas mlekowy, jak i salicylowy działają przeciwzaskórnikowo,w  zależności od stężenia i pH mogą powodować większe łuszczenie skóry, działać przeciwzapalnie, przyspieszać walkę z bliznami wklęsłymi. Połączenie kwasów i retinoidów może przynieść świetny efekt leczniczy w przypadku leczenia blizn, jednakże nie jest to odpowiednie połączenie dla cery wrażliwej,a  także trądziku zapalnego.

• Włączenie witaminy C (nigdy bezpośrednio po zastosowaniu retinoidu) widocznie rozjaśnia skórę i przebarwienia oraz zapobiega hiperpigmentacji.

Pamiętaj, że na skuteczność kuracji wpływ ma wiele czynników, począwszy od dopasowania preparatu do potrzeb Twojej skóry, skończywszy na systematycznym stosowaniu i dopasowaniu odpowiedniej częstotliwości. Każda kuracja wymaga czasu i cierpliwości, dlatego nie zniechęcaj się początkowym brakiem efektów, zwłaszcza, iz pochodne witaminy A działają długofalowo i często pierwsze efekty widoczne są dopiero po około 6 miesiącach. Każda kuracja zmniejsza ryzyko nawrotu trądziku,a  odpowiednia pielęgnacja pozwoli Ci cieszyć się dobrym stanem skóry. 

Pozdrawiam,

Ewa