NIEPOŻĄDANE EFEKTY DŁUGOTRWAŁEGO STOSOWANIA KWASÓW I RETINOIDÓW

Na blogu pojawiają się coraz częściej treści refleksyjne, pozbawione badań sponsorowanych przez koncerny farmaceutyczne, zawierające wyłącznie moją, myślę, że zdroworozsądkową opinię na temat kuracji przeciwtrądzikowych i pielęgnacji twarzy. Dzisiaj postanowiłam wypowiedzieć się na temat może jeszcze mało gorący i niezbyt aktualny, bowiem substancje intensywnie złuszczające mają jeszcze swoje pięć minut i przedstawiane są w samych superlatywach, ale jestem niemal pewna, że za kilka lat, prawie każda osoba, która walczyła z cerą jednymi z najmocniejszych, ostatecznych środków w tak mało rozsądny sposób, prędzej czy później odczuje na sobie skutki uboczne, o których zwykło się nie mówić. Bo prawda jest zawsze mało wygodna, a każdy chce suchych faktów, szybkich efektów i natychmiastowo gładkiej cery, nie myśląc o wpływie farmaceutyków i substancji chemicznych na zdrowie, ale przede wszystkim na zewnętrzny wygląd skóry w dalszych latach. 

Kwasy i retinoidy są powszechnie stosowane w leczeniu trądziku. W leczeniu objawowym. Często źle zdiagnozowanym lub też wywołanym przez przyczyny wewnętrzne i zaostrzanym poprzez nieodpowiednią pielęgnację. Trądzik to najczęściej przewlekły stan zapalny organizmu, częste następstwo złego leczenia i skrajnych niedoborów składników odżywczych, niezbędnych do funkcjonowania, w obecnych czasach rzadko kiedy jest kwestią genów. Dlatego kwasy i retinoidy powinny być zawsze ostatecznością i uzupełnieniem, a często jest zupełnie odwrotnie - zastępują pielęgnację lub tylko tłumią problem, który bombarduje skórę od wewnątrz. Możesz się z tym nie zgadzać, ale taka jest prawda. Ogólna dostępność, zwłaszcza kwasów, niesie za sobą ogromne ryzyko, o którym wspomnę poniżej. To nie są żadne cudowne leki na trądzik, to substancje chemiczne, które owszem, mają wiele zalet, ale stosowane długofalowo i nierozsądnie, okazują się toksyczne. Każda opatentowana substancja chemiczna ma skutki niepożądane, zwłaszcza, gdy jest stosowana przez długi czas bez wymaganych przerw. 

Trądzik genetyczny jest aktualnie rzadkością. Cierpię na niego, felerne geny odziedziczyła także moja siostra i brat. Jako jedyna nie podjęłam się leczenia izotretinoiną, ale wcale tego nie żałuję, czasami nachodzą mnie refleksje i chwilowe a może jednak, ale potem błyskawicznie odpuszczam i sięgam po rozum do głowy. Nie mam zaufania do lekarzy. W zasadzie nigdy nie miałam. No i nigdy mieć nie będę. Może jakieś pojedyncze jednostki nie przerzucają oczami podczas składania przysięgi Hipokratesa i traktują ją na poważnie, większość szuka tylko dodatkowego zysku i nakręca ten chory biznes. Nie da się tego inaczej wytłumaczyć, leczyć, aby leczyć dalej, lekarz musi po prostu się przystosować, do Państwa, do koncernów. Strata prawa do wykonywania zawodu to bardzo dobre zagranie względem młodego lekarza, który przechodzi mordęgę na studiach medycznych, a potem przez długie lata ratuje ludzkie życie za głodowe sumy. Też bym się wkurzyła, może nawet przekwalifikowała. 

Większość artykułów jest sponsorowana przez koncerny farmaceutyczne, które kontrolują treść i przebieg badań, pomijając fachową prasę, ale nie każdy ma do niej dostęp i nakłady finansowe, aby przeprowadzać własne badania. Nawet gdyby wynaleziono lek na trądzik, nigdy nie zostanie opatentowany. Bo to się zwyczajnie nie opłaca. Z tego samego powodu medycyna kicha na naturoteriapię, która w wielu przypadkach jest bardziej efektywna od syntetyków. No tak, ale w jaki sposób to udowodnić, skoro nie ma badań? Jeśli substancje naturalne nigdy nie zostaną opatentowane? A osoby bez wykształcenia medycznego są postrzegane jako gorsze, niegodne zaufania? Wkurzył mnie ostatni nalot na doktora Jerzego Ziębę. Nie, nie jestem jego wyznawczynią. Nie podoba mi się selekcjonowanie wygodnych przez niego badań, ale kto mu udowodni, że się myli? Dla mnie to nie publikacja o zdrowym odżywianiu, to książka o nieudolnej służbie zdrowa, o złym kształceniu lekarzy, o koncernach, które wiążą ręce młodym i zdolnym, narzucając leczenie objawowe, które jest mało efektywne i często generuje kolejne problemy. To nie dotyczy tylko trądziku, ale powszechnych, na ogół niegroźnych chorób, które nieleczone lub leczone nieprawidłowo, prowadzą do stałej opieki medycznej. Nie zamierzam wchodzić w kompetencje lekarzom, nie mam odpowiedniego wykształcenia i w zasadzie, nawet nie chcę go mieć, z oczywistych powodów.

Nie jestem zupełną ignorantką badań naukowych i staram się być na bieżąco, ale zawsze należy je prawidłowo interpretować - za rok, za dwa, a może za dziesięć, stosowanie pewnych substancji może okazać się nagle szkodliwe, dlatego proszę, abyś zawsze obserwował swoją skórę i nigdy nie miał pokładów całkowitego zaufania do osób trzecich (choć obdarzenie lekarza zaufaniem i optymistyczne nastawienie jest niezwykle ważne, aby cieszyć się efektami). Najskuteczniejsze leczenie, to leczenie zgodne z naturalnym rytmem, potrzebami. Twoimi potrzebami. A nie Zosi sąsiadki i piętnastu osób, które czekały przed Tobą w kolejce.

Nie neguję całkowicie badań, ale są one bardzo stronnicze, ten, kto czyta uważnie publikacje naukowe wie co mam na myśli. Wiele rzeczy jest niejasnych, zwłaszcza tych bardzo prostych, łatwych, ciężko jest się ich doszukać, o ile w ogóle istnieją. Podobnie jest ze skórą. Gdy pojawia się trądzik, nie badasz hormonów, nie starasz się poprawić diety, nie pijesz odpowiedniej ilości wody i nie dobierasz właściwie kosmetyków do codziennej pielęgnacji - to zazwyczaj ostatnia deska ratunku, akt desperacji, kiedy leczenie nie pomaga, a powinno być pierwszym krokiem podjęcia sensownych działań. Szkody wywołane przez złe leczenie są nieodwracalne - problemy ze skórą nasilają się, komplikują, powstaje nadwrażliwość. Rzadko kiedy kosmetyki do pielęgnacji skóry trądzikowej, nadają się rzeczywiście do użycia na takim typie skóry. Zaczyna się niewinne, od złej pielęgnacji, narastania problemu przez nieodpowiednie leczenie, aż w końcu często jedyną skuteczną obroną okazuje się terapia wewnętrzna, która przynosi owszem efekty, ale krótkotrwałe. Ubolewam nad brakiem odpowiedniej ilości czasu na bliższy kontakt z czytelnikami, ale do tej pory odpowiedziałam na setki, jak nie tysiące Waszych wiadomości i w zdecydowanej większości problemy z cerą wynikały z podstawowych zaburzeń pielęgnacyjnych i zdrowotnych, nawiasem mówiąc - bardzo łatwych i tanich w leczeniu.

Dlatego przestrzegam przed kwasami i retinoidami, to potężna broń, która w niepowołanych rękach może przyczynić się do ostrych, skomplikowanych schorzeń skórnych i utrudni Twoją dalszą walkę (choć stosowane rozsądnie, mogą całkowicie odmienić stan skóry na lepsze). Właściwa, rozsądna pielęgnacja to absolutna postawa, jeśli coś w niej nie gra, dąż do tego, aby była dopracowana i spełniała swoje zadanie, dopiero wówczas wybieraj się z wizytą do dermatologa lub też włączaj substancje aktywne - będą miały faktyczne działanie lecznicze, dobrze poznasz ich właściwości i nie będziesz kamuflować ich działaniem problemów, których przyczyna tkwi gdzieś zupełnie indziej. Bo często tak jest, że sięgamy po takie środki zbyt pochopnie, widzimy efekty ich stosowania, ale tuż po odłożeniu problem narasta, błyskawicznie nawraca i pojawiają się inne przykre dolegliwości. To świadczy tylko i wyłącznie o nieefektywności leczenia.

Nie uważam środków silne złuszczających za zło tego świata. One są potrzebne. Do leczenia blizn, przebarwień, skutków trądziku. Ograniczają jego negatywny przebieg i skłonność do pojawienia się trwałych pamiątek. To ważne, zwłaszcza, gdy nie znasz do końca przyczyny swojego problemu i na czas poszukiwań, musisz odpowiednio regulować skórę, aby ograniczyć stan zapalny, ale to wciąż tylko działanie objawowe - przewlekły stan zapalny też jest szkodliwy i w zasadzie mając trądzik, stoisz między młotem, a kowadłem, bo zarówno długotrwałe leczenie, jak i brak jakiegokolwiek leczenia niesie ze sobą wiele skutków niepożądanych i prowadzi do szybszego starzenia się skóry, nie wspominając o powstałych, nieestetycznych bliznach i przebarwieniach. Rozsądne terapie z odpowiednimi przerwami pozwalają utrzymać skórę w dobrej, przyzwoitej kondycji, ja także nie wyobrażam sobie funkcjonowania bez pochodnych witaminy A, ale wiem z czym będę się zmagać za kilka lat (nawet jeśli toleruję bardzo dobrze retinoidy) jeśli nie znajdę innej, mniej inwazyjnej ścieżki leczenia trądziku.

Bo czym różni się dobre leczenie, od standardowego leczenia dermatologicznego? Myśleniem. Dla siebie to Ty jesteś najważniejszy, to Ty chcesz wyzdrowieć i dla Ciebie nie ma znaczenia czy sięgasz po naturalne, czy też chemiczne metody leczenia, nie masz określonych dróg leczenia, leczenia proponowanego, zależy Ci na efektach. Zastanawiasz się skąd mogła się wziąć dajmy na przykład kandydoza skóry, działasz na wielu płaszczyznach, idąc do lekarza dostajesz od ręki lek przeciwgrzybiczy, który ok - działa grzybobójczo, ale po pierwsze nie likwiduje przyczyny problemu, a tylko go usypia, niszcząc nadmiar drożdżaków, po drugie, nie wykazuje żadnego innego działania oprócz grzybobójczego, to jest nie chroni skóry przed nawrotem, po trzecie - nie wpływa równoważąco na florę bakteryjną, a wręcz prowadzi do przerostu flory bakteryjnej, czyli generuje kolejny problem, często mieszany, trudniejszy w leczeniu. Aby leczyć, a nie zaleczać, trzeba znać i chcieć poznać przyczynę problemu, aby wiedzieć JAK działać i JAK dopracować kolejne, niezbędne drogi leczenia, które się uzupełnią i zapobiegną nawrotom, dając efekt leczniczy. Zasłanianie się możliwością 'niepowodzenia leczenia', jest zwykłym mydleniem oczu. Bo jak można mieć zaufanie do lekarza, który ma w nosie Twoje zdrowie i leczy Cię schematycznie, na zasadzie, może się uda, a może nie?

Środki powszechnie stosowane w leczeniu trądziku mają wiele zalet, ale i wad. Powinny być stosowane krótko, lub z przerwami, aby skutecznie i w miarę szybko wyleczyć zewnętrzny problem. Z tym, że często stają się uzależnieniem, środkiem regulującym, bez którego nie wyobrażasz sobie funkcjonowania, a zaraz po odłożeniu, bańka pęka i kondycja cery nagle wraca do stanu wyjściowego. Mnie to nie dziwi, Ciebie też nie powinno.

Mając cerę problematyczną, ciężko jest całkowicie zrezygnować z regulacji, ale warto wiedzieć, że ciągłe oddziaływanie chemiczne odbije się negatywnie na kondycji naskórka. Zwłaszcza, gdy nie wpływa normalizująco na skórę, a wywołuje przewlekły stan zapalny: intensywne łuszczenie się, podrażnienia, odwodnienie, rumień. Nie ma badań na temat długotrwałego stosowania substancji powszechnie stosowanych w trądziku nawet, z tego co mi wiadomo nikt ich nie zaplanował (a kiedy leczenie kończy się po 8-12 tygodniach stosowania? Co mi po takich badaniach?). Retinoidy są najsilniejszą i najskuteczniejszą formą walki z trądzikiem, o ich zbawiennym działaniu można przeczytać w wielu publikacjach, ale jedynie w terapiach krótkofalowych, a co dalej? Co jeśli stosujesz retinoidy i mocne kwasy regularnie? Jeśli przeciągasz kuracje? Dopuszczasz do ciągłego stanu zapalnego?

Można się tylko tego domyślać. Problem pojawia się głównie wtedy, gdy zachłystasz się niepohamowanym optymizmem i rozważasz stosowanie kwasów i retinoidów w samych superlatywach na zdrowej, niedotkniętej żadną dermatozą skórze lub też sięgasz po środki, nie wiedząc, czego możesz się po nich spodziewać i jaki jest Twój faktyczny problem. Środki regulujące działają zupełnie inaczej na zmienionej chorobowo tkance, niż na skórze zdrowej, ale mogą zaostrzyć przebieg choroby, nawet, jeśli są zarejestrowane jako powszechne leki na trądzik. Przestrzegam szczególnie tych, którzy nagminnie przeciągają kuracje i nie wyobrażają już sobie życia bez mocnej regulacji, to prowadzi tylko do rozregulowania skóry, a nawet bardziej dotkliwych i opłakanych wręcz skutków ubocznych. Już wcześniej pytano mnie o żywotność komórek i limit Hayflicka, wyraziłam dosyć dosadnie swoje zdanie. Teoria nie do końca do mnie przemawia, żywa tkanka, to nadal żywa tkanka, moim zdaniem bardziej tutaj chodzi o celowe wywoływanie stanu zapalnego, aniżeli o złuszczanie naskórka, które jest konieczne w pewnych dermatozach - gdyby teoria rzeczywiście miała potwierdzenie w rzeczywistości, chorujący na łuszczycę, już dawno temu powinni cierpieć na martwicę tkanek, ich cykl komórkowy jest przyspieszony nawet dziesięciokrotnie.

Rzecz tyczy się zatem środków i czynności, których mechanizm działania polega na zasadzie wywoływania stanu zapalnego - czyli wszelkie kwasowe roztwory, silne retinoidy, promieniowanie słoneczne, złe traktowanie skóry. Nie musisz stosować agresywnych metod przeciwtrądzikowych, aby przyspieszyć starzenie i wywołać nadwrażliwość, wystarczy brak leczenia dermatologicznego, smażenie się na słońcu, silna oksydacja organizmu poprzez zażywanie zbyt dużych ilości kwasów tłuszczowych utleniających się i używek. Skóra, która jest uszkodzona, z zasady regeneruje się z nadwyżką, pobudzając silnie pracę kolagenu, ale nie trwa to wiecznie (po jakimś czasie silne środki działają prozapalnie i tylko uszkadzają jej strukturę, a nadwyrężona skóra nie radzi sobie z regeneracją - a skóra wrażliwa, jak udowodniono w wielu badaniach, jest skórą szybciej starzejącą się), dlatego permanentne, długotrwałe i nieodpowiedzialne przeciąganie silnych terapii jest po prostu złe. Efekt pogrubienia występuje tylko podczas dobrze poprowadzonej, krótkiej terapii (np. w formie sporadycznych peelingów), zastosowania odpowiedniej substancji aktywnej i stężenia oraz wieku. Szczególnie dotyczy to nas, kobiet, gdy w wieku menopauzalnym zdolności regeneracyjne znacznie obniżają się i zastosowanie tak inwazyjnych środków jest bardzo ryzykowne.

Bo inaczej to wygląda na skórze młodej, zdrowej, odpowiednio traktowanej, w kwiecie wieku, a inaczej na zmaltretowanej i zwyczajnie zniszczonej, a wszystko też ma swój czas. Wywoływanie stanu zapalnego świetnie stymuluje skórę do odnowy, ale gdy tkanka ma do tego zdolności, inaczej taki środek działa na nią zupełnie odwrotnie i zamiast ją pogrubiać - prowadzi do ścienienia i uwrażliwienia. Nie każdy może stosować silne retinoidy i kwasy, zwróć uwagę, że cera trądzikowa nieleczona jest często zgrubiała i zastosowanie pochodnych witaminy A wpływa na nią leczniczo, występujący na niej stan zapalny sam w sobie pobudza tkanki do regeneracji i prowadzi do przyspieszenia procesów starzenia, pochodne witaminy A na tkance chorobowej działają w zupełnie inny sposób, ale wymagają dobrej kondycji skóry i umiejętnego stosowania, tylko wtedy są skuteczne, a i tak nie są receptą na całe życie. Problem w tym, że na leczenie retinoidami, lekarz decyduje się za późno, nie potrafiąc dobrze rozpoznać problemu - retinoidy są często stosowane jako ostatni krok w leczeniu trądziku, po wysuszających żelach, maściach, antybiotykach i często kwasach, moim zdaniem, kolejność powinna być zupełnie odwrócona, pochodne witaminy A nigdy nie będą działać skutecznie na zniszczonej skórze, ze względu na ich właściwości pro zapalne - jedyne co zrobią, to wywołają nadwrażliwość, nadreaktywność, rumień i doprowadzą do przewlekłych zapaleń skóry.

Nie zamierzam wybielać retinoidów, ale jedyną decyzją, jakiej bardzo żałuję, są peelingi kwasowe, które na mojej zapalnej skórze, dodatkowo nasilały ten stan i z pewnością podczas dłuższego stosowania, wpłynęłyby na jej gorszą kondycję. Pochodne witaminy A na cerze typowo trądzikowej mają zupełnie inny mechanizm działania i jestem tego idealnym przykładem. Myślę, że to główny wyznacznik skóry utrzymującej się w dobrym stanie, każdy składnik, który wywołuje stan zapalny, przyspiesza starzenie i powoduje nadwrażliwość, zwłaszcza, gdy jest stosowany długotrwale - obserwacja skóry i trafna droga leczenia, teoretycznie normalizuje skórę i jest kluczem do sukcesu. Dobrze tolerowane, równoważące, stosowane z umiarem środki regulujące nie powinny przyspieszać starzenia, a wręcz go spowalniać.

Teoretycznie. Moim zdaniem najgorszy i najbardziej destruktywny wpływ na kondycję skóry ma głównie nadgorliwe, nieumiejętne i złe leczenie, to ono prowadzi do nadwrażliwości, a ogólnodostępnosć kwasów i silnych, toksycznych substancji aktywnych jest w moim mniemaniu przyzwoleniem na wywołanie nuklearnego stanu zapalnego na własnej skórze, zwłaszcza, gdy właściciel nie zwraca uwagi na podstawowe zasady pielęgnacyjne i nie do końca wie, co trzyma w rękach. Bo do silnej nadwrażliwości można doprowadzić nie tylko kwasami i retinoidami na receptę, ale nawet powszechnie! dostępnymi surowcami, które są zastosowane w za wysokim stężeniu, kompozycji, nieodpowiednim pH lub niewłaściwym łączeniu związków aktywnych. Jaką drogę musiałeś przejść, aby móc stosować retinoidy? Albo kwasy? Z jednej strony zaczynanie z grubej rury jest złe, ale po to ciągle piszę na blogu, aby przed podjęciem jakiegokolwiek leczenia, znaleźć przyczynę swojego problemu, a dopiero potem działać, zwłaszcza tak intensywnymi terapiami, ale z drugiej strony, jak możesz dobrze zareagować na leczenie pochodnymi witaminy A, kiedy skóra jest już kompletnie wymęczona i ma zwyczajnie dość? Nie zawsze pokorne zaczynanie od niskich stężeń substancji aktywnych wychodzi na dobre, one też mogą zaogniać problem i stopniowo prowadzić do wrażliwości, zwłaszcza, gdy nie działają na problem w odpowiedni sposób. Wyznam, że stosowanie tretinoiny wywołuje u mnie niemal znikome podrażnienia ( lub też zerowe), w odróżnieniu od nawet 5-10% kwasów karboksylowych, co wiele razy wprawiło Was w osłupienie. Czy to oznacza, że powinnam zrezygnować z retinoidów tylko dlatego, że są powszechnie uważane za najmocniejsze środki, nie zważając na zapalną reakcję skóry podczas stosowania ponoć bezpieczniejszych kwasów? Otóż nie. Efektywność kuracji i rozsądne stosowanie leków przeciwtrądzikowych, polega na rozważnym i logicznym dobieraniu związków aktywnych, które zapobiegają, a nie nasilają stan zapalny. U mnie mogą być to pochodne witaminy A, u Ciebie kwasy, u kogoś tam witamina C.

Miałam to szczęście, że bardzo szybko wyzbyłam się lekarskiej, myślę, że powinnam umieścić to w cudzysłowie opieki, bo pewnie po tych czterech, cholera, już pięciu latach, zmagałabym się z potwornie uwrażliwioną cerą, gdybym miała przerobić proponowaną litanię leczenia. Mój brat jest młodszy ode mnie o 4 lata, a jego skóra jest w o wiele gorszej kondycji od mojej, leczy się przez podobną ilość czasu, ze względu na wiek i płeć męską, powinno być zupełnie odwrotnie. Cieszę się, że podjęłam najbardziej właściwe dla mojej skóry leczenie retinoidami w rozsądny sposób, może idealnie nie jest, ale nie mam wrażliwej, odwodnionej, a z całą pewnością zmaltretowanej skóry. Grunt, to dobrać odpowiednie leczenie. Gdyby nie lekarze, nie musiałabym zmagać się z powracającą grzybicą, a moje własne błędy pielęgnacyjne, poprzez włączenie kwasów - przejściowe uwrażliwienie w bruzdach nosowych pewnie by też nie miało miejsca. Uczenie się na błędach może jest i dobre, ale nie na własnej skórze, skutków złego leczenia nie można odwrócić, można tylko nauczyć się z nimi żyć.

Nie piszę tego, aby kogokolwiek straszyć, ale potrafię wyciągać logiczne wnioski i wiem do czego prowadzi leczenie na zasadzie fifty-fifty, gdy ani lekarz prowadzący, ani Ty sam, nie wiesz czy tak intensywny preparat zda egzamin i liczysz głównie na szczęście. W leczeniu chorób skóry nie ma czasu na bycie królikiem doświadczalnym, to Twoja skóra. Nie, żebym zachęcała do przetrzymywania stanu zapalnego, bo to także jest toksyczne i negatywne w skutkach, ale proszę tylko o rozwagę i rozsądne operowanie takimi substancjami. Ciężko jest leczyć tak zniszczoną skórę, gdy stan zapalny pojawia się bez żadnego powodu, stosowanie leków nie przynosi dobrych efektów, a ich odłożenie jeszcze dodatkowo zaostrza problem.

Często pojawiają się także pytania na temat działania przeciwstarzeniowego retinoidów i kwasów, można się tego spodziewać, biorąc pod uwagę mechanizm działania, ale pod kilkoma warunkami - gdy Twoja skóra ma dobre zdolności regeneracyjne, nie jest wrażliwa i cienka z natury oraz gdy terapia polega na krótkotrwałych sesjach w formie peelingów zgodnie z cyklem komórkowym. Takie przymusowe, usilne, permanentne złuszczanie bez przerw nie wiem w jaki sposób miałoby odwrócić procesy starzenia (zwłaszcza, gdy skóra nie potrzebuje regulacji i funkcjonuje prawidłowo), to już lepiej wybrać się na mezoterapię igłową i pobudzać pracę kolagenu manualnie. Podobne działanie, ale skóra nie jest obdzierana z naskórka i ścieniana przez eksfoliacyjne właściwości kwasów i retinoidów. Skóra dotknięta trądzikiem jest zmieniona zapalnie, normalizujące działanie retinoidów i kwasów działa na zasadzie regulacji funkcji skóry, które zostały zaburzone, na zdrowej tkance, tak silne substancje działają zapalnie, w jakichże to sposób miałyby działać długofalowo w sposób przeciwzmarszczkowy? Stosowane umiejętnie, przejściowo, krótkotrwale - zgoda, ale nie na dłuższą metę.

I nie krytykuję tutaj kwasów i retinoidów, bo potrafią zdziałać cuda - wygładzają naskórek, niwelują blizny, przebarwienia, przygaszają stan zapalny, moja cera bez tretinoiny przypominałaby pobojowisko, a tak z roku na rok jest coraz lepiej. ALE mówię absolutne NIE terapiom pozbawionym rozsądku, umiaru, wyczucia i obeznania z własną cerą. Mówię NIE specjalistom o kant d*py potłuc, i tutaj pozdrawiam wszystkich dających diagnozę na odległość, z zaciętością, bez wywiadu, bez współczucia i serca do pacjenta przepisujących kolejne maści i antybiotyki wewnętrzne, które nie działają, bo nie mają prawa działać. Mówię NIE fanaberii, zaślepieniu i głupocie. Każda substancja chemiczna, powtarzam, każda, ma skutki uboczne, ale już w tym rola specjalisty, aby trafnie je dobierać, a żeby to zrobić, trzeba się wysilić, poznać i chcieć pomóc potrzebującemu. I piszę to ze smutkiem, z bezsilnością również. Może nawet ze łzami w oczach. Bo mi też nikt nie pomógł. A człowiek jest taki głupi, naiwny i wierzy, że to już ostatnia wizyta.

Ech. 

Nasuwa mi się tylko jedna konkluzja - jak nie wiesz na kogo liczyć, licz na siebie, nikt tak o Ciebie nie zadba jak Ty sam. Abstrahując od mojego beznadziejnego przypadku i genetycznego obciążenia, występującego z pokolenia na pokolenie, mogę i tak rzec, że takie leczenie, jakie proponuje większość lekarzy jest destruktywne dla skóry i skazuje nas na kilka lat, jak nie na dożywotnie ładowanie pieniędzy w skórę i podtrzymanie przyzwoitego, akceptowalnego stanu. Doprowadza nie tylko do ruiny pielęgnacyjnej, ale też i psychicznej. Chciałabym bardzo trafić na kogoś bardziej pojętnego, szeroko widzącego, ale nie wiem czy to jest możliwe. Mogę tylko przestrzec nie tylko przed specjalistami, ale przed samym sobą, aby nigdy nie podejmować zbyt pochopnych decyzji, myśleć, analizować i sprawdzać - żadna substancja chemiczna nie jest w pełni bezpieczna, zawsze ma jakieś skutki uboczne, które po latach żonglowania różnymi preparatami doprowadzają do oporności, skomplikowanych schorzeń, reaktywności, wrażliwości. Dbaj o siebie i obserwuj skórę, środki dobrane do Twoich potrzeb nie powinny powodować skrajnych reakcji niepożądanych, a regulować jej funkcjonowanie.

Nie popełniaj błędów, których później możesz żałować, skórę masz tylko jedną.

Pozdrawiam,
Ewa