TRETINOINA W LECZENIU TRĄDZIKU

Tretinoina jest retinoidem tak zwanej pierwszej generacji. Spośród wszystkich dostępnych pochodnych witaminy A, obok izotretinoiny wykazuje najsilniejsze działanie stosowana w formie zewnętrznej, ze szczególnym wskazaniem najwyższej skuteczności w leczeniu hiperkeratynizacji naskórkowej. Nie ulega kolejnej konwertazie w naskórku, dlatego też jej potencjał drażniący jest wysoki. 

TRETINOINA

Metabolit retinoilu. Naturalna pochodna witaminy A, działająca nieselektywnie. Zastosowana miejscowo zapobiega gromadzeniu się zrogowaciałych komórek w przewodzie przywłosowym poprzez zmniejszanie spoistości komórek gruczołów łojowych, co w efekcie udrażnia ich ujścia, hamuje tworzenie się ognisk zapalnych i zaskórników. Tretinoina powoduje również złuszczanie naskórka, przez co zapobiega nadmiernemu odkładaniu się lipidów i kwasów tłuszczowych powodujących stan zapalny w zaczopowanych gruczołach łojowych (tretinoina to w zasadzie pięć działań: a) normalizacja złuszczania nabłonka pęcherzykowego w zespole włosowo-łojowym, b) dezaktywacja aktywności transglutaminazy, która powoduje adhezję komórkową, c) zapobieganie zatykaniu się torebek, d) drenaż i wydalanie nadmiaru sebum i P. acnes, oraz e) stwarza bardziej aerobowe środowisko, które jest mniej sprzyjające P. acnes). Dodatkowo lek zwiększa aktywność komórek warstwy kolczystej (stymuluje mitozę, przyspiesza turnover), co prowadzi do pokrywania blizn prawidłowym naskórkiem. Lek stosowany miejscowo w postaci roztworów etanolowych lub w glikolu propylenowym wchłania się nieco lepiej niż w preparatach o podłożu tłuszczowym. 

Tretinoina posiada właściwości immunomodulujące, ma pięć ważnych właściwości związanych z komedolityką, które można uznać za przeciwzapalne, jak również 17 innych potencjalnych aktywności, które mogą korzystnie łagodzić kaskadę zapalną trądziku i wytwarzanie wektorów zapalnych powiązanych bezpośrednio z powstawaniem stanu zapalnego w rejonie mieszka włosowego.

Intensywnie pobudza syntezę kolagenu oraz angiogenezę, może być zatem stosowana w celach odmładzających i odświeżających, o ile powierzchowne złuszczanie warstwy rogowej nie doprowadza do trwałego, silnego uwrażliwienia. Przy dłuższym stosowaniu poprawia jakość wytwarzanego kolagenu, może okazać się wyjątkowo pomocna przy początkowym leczeniu blizn potrądzikowych oraz zapobieganiu ich wystąpienia, choć nieodpowiednie stosowanie metabolitu retinolu może przynieść zupełnie odwrotny efekt. 

POSTAW NA TRETINOINĘ, JEŚLI TWOIM PRZEWODNIM PROBLEMEM JEST SILNE ROGOWACENIE 

Tretinoina doskonale hamuje (choć przy nieostrożnym, niewłaściwym stosowaniu może je patologicznie intensyfikować) nasilone rogowacenie, to świetny wybór dla osób niemogących zniwelować problemu hiperkeratynizacji delikatniejszymi produktami, które okazują się nieefektywne i za delikatne, a jednocześnie, paradoksalnie, za agresywne przy dłuższym stosowaniu. 

Nie należy panicznie bać się retinoidów, zwłaszcza, gdy są stosowane z głową. Wokół pochodnych witaminy A narosło wiele mitów, które wynikają tylko i wyłącznie z ich złego, niewłaściwego stosowania lub niewłaściwego momentu rozpoczęcia terapii, a tak naprawdę dobrze przeprowadzona terapia może przynieść trwałe lub długo utrzymujące się efekty, co jest niemożliwe do osiągnięcia przy lekach pierwszego rzutu, które działają tu i teraz i są pomocne tylko w leczeniu trądziku wywołanego, bez charakteru stałego. Bez względu na czas kuracji, należy codziennie, z ostrożnością obserwować skórę i nie dopuszczać do tak zwanych wysypów oraz silnych uwrażliwień, bowiem nie ma czegoś takiego jak oczyszczanie skóry, a są silne reakcje toksyczne, których występowanie zawsze pozostawia blizny i bezpowrotnie niszczy ważne struktury naskórkowe. 

Pochodne witaminy A doskonale usuwają efektywnie, skutecznie i przede wszystkim bardzo szybko nadmiar keratynocytów. Jest to bardzo ważne - na typie rogowaciejącym znacznie lepiej jest usuwać zrogowacenia rzadziej, ale zdecydowanie, szybko i agresywnie, niż stopniowo i delikatnie, co powoduje stopniowe drażnienie i wysuszanie naskórka, czyli w konsekwencji tak naprawdę nasila zaistniały problem. Dają szybki efekt oczyszczenia, zwężenia i oczyszczenia porów. 

Problemem jest jednak to, że nie zawsze można zastosować taką metodę działania, przeciwwskazaniem jest między innymi odwodnienie skóry, narastająca wrażliwość oraz skłonność do łojotoku wywołanego - mimo że cera może pozytywnie reagować na sam lek, to niestety, mimo dopracowanej pielęgnacji skóra będzie wymagała chwili, aby dojść do siebie: mogą pojawiać się przejściowe pogorszenia stanu cery zaraz po lub do kilku dni po zastosowaniu tretinoiny. Nie jest to jednak korzystne, zwłaszcza, gdy patrzymy na efekty długofalowe, pomimo tego, że skóra może wyglądać naprawdę świetnie przez pozostały czas, przed ponownym zastosowaniem leku. Najlepszym rozwiązaniem jest całkowita rezygnacja z metod chemicznych na czas uspokojenia skóry metodami mniej inwazyjnymi, a jeśli się to nie sprawdza - profilaktyczne stosowanie substancji silnie przeciwzapalnych przed zastosowaniem tretinoiny oraz do 3 dni po jej aplikacji na skórę. 

Tretinoina również ze względu na mocny efekt złuszczający może być pomocna w wygładzeniu skóry, jej odżywieniu, rozświetleniu, odmładzaniu oraz w początkowej terapii niwelującej blizny potrądzikowe, gdy znajduje się w fazie regeneracji i bliznowce nie uległy jeszcze zaawansowanym procesom zanikowym. Muszę jednak zwrócić uwagę, że redukcja blizn będzie nieskuteczna, jeśli terapia będzie powodować silne podrażnienia - skóra będzie tkwić w nieustannym stanie zapalnym, co jest najbardziej stresującym i tym samym toksycznym stanem dla ludzkich tkanek, komórki naskórka w odpowiedzi immunologicznej często intensywnie zapadają się poprzez natychmiastowe usuwanie toksycznych cytokin, więc zamiast wygładzenia, blizny ulegają pogłębieniu. 

Tretinoina doskonale sprawdza się w roli peelingów chemicznych, to doskonała alternatywa dla kwasów, które są bardzo niebezpieczne w stosowaniu ze względu na swoje pH oraz potencjalne właściwości żrące oraz jednocześnie stosowane neutralizujące, zasadowe środki redukujące kwasowe pH danej substancji. Nie do końca widzę ją w leczeniu standardowym, codziennym, jej regularne użytkowanie zawsze będzie powodowało rumień, podrażnienie, intensywne łuszczenie skóry oraz przebarwiony koloryt, który jest spowodowany nasilonym rogowaceniem. 

TRETINOINA TO RÓWNIEŻ POWAŻNE EFEKTY NIEPOŻĄDANE

Zwłaszcza, jeśli stosujesz preparat na zniszczonej, odwodnionej skórze lub taki efekt niepożądany wywołuje u Ciebie regularnie stosowana dana substancja czynna. Warto dać sobie spokój, jeśli tretinoina generuje zbyt silne, trudne do opanowania podrażnienia - zamiast redukcji zmian trądzikowych, problem prawdopodobnie ulegnie nasileniu, automatycznie wzrośnie również ryzyko pojawienia się trudnych w leczeniu blizn potrądzikowych. 

Nie jest najlepszym rozwiązaniem dla pacjentów z nasilonym, skrajnie uporczywym łojotokiem, zwłaszcza gdy jego przyczyna jest mieszana lub typowo egzogenna. Tretinoina silnie wysusza skórę, możliwe zatem, że nasili aktywność gruczołów łojowych - w konsekwencji może dojść do rozwoju łojotokowego zapalenia skóry, a sama kuracja nie przyniesie innych efektów niż trwałe uwrażliwienie skóry, jej zagrzybienie i zwiększenie pobudliwości.

Tretinoina mimo że może przynieść doskonały efekt terapeutyczny, działa w konkretnych przypadkach i zupełnie inaczej zachowuje się na skórze z obniżonym progiem tolerancji. Poza tym wymaga bardzo elastycznego i przede wszystkim spokojnego, cierpliwego podejścia, zrównoważonej pielęgnacji i obserwacji własnej skóry, z pewnością nie nadaje się do standardowego leczenia zgodnie z zaleceniami większości dermatologów, zwłaszcza, gdy bazą preparatu jest alkohol, glikol propylenowy i nie ma opcji, aby stosować taki preparat codziennie, nieprzerywanie przez kilka tygodni. Nie jest to środek dla osób cholerycznie niecierpliwych, które często działają pod wpływem impulsów. Tretinoina aby przyniosła pozytywne efekty, musi być stosowana z umiarem i z wyczuciem własnych, aktualnych potrzeb skóry. Ze względu na swoje mocne działanie, jest to lek, który może przynieść doskonałe efekty stosowany nawet relatywnie rzadko, i co więcej, wyśmienicie odnaleźć się w prostej, nieskomplikowanej pielęgnacji. 

Tretinoina nie powinna być z pewnością stosowana jako lek ostatniego rzutu. Aby efektywnie działać, wymaga dobrej bazy - skóry prawidłowo nawodnionej, z dobrą barierą hydro-lipidową. Stosowanie kuracji na cerze pobudliwej wiąże się to z wysokim ryzykiem uszkodzenia skóry - tkanki, które regenerują się słabo, są narażone na długotrwałe ścieńczenie warstwy rogowej, co zamiast pozytywnego efektu terapeutycznego, sprzyja rozwojowi trądziku różowatego, zmian naciekowych oraz infekcjom bakteryjno-grzybiczym. Kuracje tretinoiną przynoszą również lepsze efekty, gdy są stosowane konkretnymi porami roku, to jest wiosną i jesienią, gdy wilgotność powietrza i warunki pogodowe najbardziej sprzyjają terapiom tego typu.

Odradzam stosowanie tretinoiny w początkowych fazach trądziku, gdy skóra jest mocno zanieczyszczona, a zwłaszcza występuje na niej trądzik ropowiczy. Zanim nie doprowadzisz swojej skóry do możliwie jak najlepszego stanu za pomocą metod nie-chemicznych, głęboko zastanowiłabym się, czy aby kuracja retinoidami to najlepszy pomysł. Skóra, która jest zanieczyszczona i jeszcze pod wpływem stosowania pochodnych witaminy A zacznie nadmiernie się przetłuszczać lub rogowacieć, mimo właściwości immunomodelujących tretinoiny, może być pogrążona w chronicznym stanie zapalnym przez kilka tygodni. Za jakiś czas prawdopodobnie stan zapalny przygaśnie, ale moim zdaniem nie warto ryzykować, ponieważ zmiany potrądzikowe są bardzo trudne w leczeniu i zazwyczaj towarzyszą już do końca życia.

Chciałabym również zwrócić uwagę na jedną, bardzo ważną rzecz - tretinoina ma regulować, a nie rozregulowywać. Skóra przy stosowaniu preparatu powinna wyglądać lepiej niż bez niego, ale nie za miesiąc, pół roku, a stopniowo, lepiej z dnia na dzień.

Lek nie może być stosowany przez kobiety które są w ciąży lub ją planują. Nie powinien być również użytkowany w okresie karmienia piersią. 

Dostępne preparaty z tretinoiną na polskim rynku:

• Atrederm 0,025% (roztwór na skórę) Rp
• Atrederm 0,05% (roztwór na skórę) Rp
• Locacid (krem) Rp
• Acnatac (żel + klindamycyna) Rp
• Aknemycin Plus (płyn na skórę+erytromycyna) Rp
• Mediqskin (żel) wersja z klindamycyną / wersja bez klindamycyny. Wyrób medyczny OTC 

ARTYKUŁY UZUPEŁNIAJĄCE

• Peelingi retinoidowe - teoria,
• Peeling, a mikrozłuszczanie, jak stosować retinoidy?
• Rogowacenie okołomieszkowe. Dosłownie wszystko, co musisz wiedzieć w jednym, konkretnym miejscu.
• Wszystko co musisz wiedzieć o trądziku różowatym,
• oraz o łojotokowym zapaleniu skóry,

Pozdrawiam,

Ewa