IZOTZIAJA | NA JAKIE ZMIANY DZIAŁA, WOBEC JAKIEGO TRĄDZIKU BĘDZIE BEZSKUTECZNA

To już mój kolejny artykuł poświęcony retinoidom - zaledwie kilka miesięcy temu opublikowałam materiały edukacyjne hołdujące zewnętrzne stosowanie tretinoiny [więcej tutaj], tazarotenu [więcej tutaj], adapalenu [więcej tutaj], a bliżej niewyjaśnionym zbiegiem okoliczności - w swoim spisie nie uwzględniłam równie powszechnie stosowanej izotretinoiny. Izotretinoina większości zgromadzonym kojarzy się z katorżniczą, wymagającą wielu poświeceń terapią doustną (o której napiszę obficiej w niedalekiej przyszłości), a warto zaznaczyć, że znajduje ona również zastosowanie zewnętrzne. Dzisiaj dowiesz się jak działa, przy jakich problemach skórnych może okazać się pomocna oraz kiedy może potęgować powstawanie zmian trądzikowych. Zapraszam Cię do dalszej lektury.

IZOTRETINOINA, CO TO TAKIEGO?

Izotretinoina jest retinoidem monoaromatycznym, pierwszej generacji. Retinoidy z grupy pierwszej cechują się bardzo szybkim, nieselektywnym metabolizmem środnaskórkowym (związek aktywny działa od razu po aplikacji, aktywność biologiczna substancji wzrasta adekwatnie do biodostępności formuły leku, jak i modyfikacji chemicznych, ale i (o czym wiele osób zapomina) pogorszenia funkcyjności płaszcza ochronnego, grubości warstwy rogowej oraz siły mechanizmów kompensacyjnych), a tym samym szybkimi efektami leczniczymi oraz, co jest logiczne, równie wysokim współczynnikiem wystąpienia reakcji niepożądanych, głównie powiązanymi z niekorzystnym oddziaływaniem na stan bariery hydro-lipidowej, co powoduje między innymi deprywacje nawodnienia oraz kilkukrotnie zwiększa ryzyko wystąpienia trądziku powikłanego (najczęściej rogowaceniowego, łojotokowego i/lub powikłania dalszego - trądziku różowatego).

Pochodne witaminy A odznaczają się wieloaspektowym oddziaływaniem na funkcjonowanie naskórka, ich działanie jest do siebie zbliżone, lecz w zależności od stopnia uwalniania substancji aktywnej oraz szlaku metabolicznego - wytworzone związki, mimo że posiadają teoretycznie ten sam trzon, na pewne procesy działają lepiej, na niektóre - naturalnie, gorzej. I tak jak adapalen charakteryzuje się najlepszym wśród tego wybitnego grona działaniem przeciwzapalnym, tazaroten - hiperkeratynizacyjno-normalizującym, tak izotretinoina - hamuje nadreaktywność gruczołów łojowych oraz przywraca prawidłowy profil lipidowy przydatków skóry.  

Pragnę uniknąć mowy bełkotliwej, ale siłą rzeczy należałoby wspomnieć, chociaż oględnie, na jakie procesy przebiegające w skórze działa izotretinoina - a działa na niemal wszystkie - i to po części wyjaśnia dlaczego mimo rozległych i fatalnych skutków ubocznych, retinoidy wciąż plasują się na szczycie kuracji najbardziej efektywnych i zarazem - paradoksalnie bezpiecznych. Izotretinoina:

• moduluje rozrost i różnicowanie, 
• wprowadza zmiany w spoistości komórkowej i bezpośrednio modyfikuje nie tylko funkcjonalność warstwy rogowej, ale i cementu międzykomórkowego; 
• wpływa bezpośrednio na procesy keratynizacyjne (rogowacenie);
• pobudza angiogenezę (tworzenie nowych naczyń krwionośnych);
• modyfikuje odpowiedź immunologiczną (co wpływa bezpośrednio na proces bliznowacenia);
• wywołuje kontrolowaną apoptozę (czyli śmierć) komórki - głównie komórek SEB-1;
• bezpośrednio oddziałuje na skład macierzy zewnątrzkomórkowej;
• zmniejsza nadaktywność gruczołów łojowych oraz wybiórczo może niszczyć przydatki skóry;
• mechanizm działania retinoidów i zastane warunki skórne uniemożliwiają rozwój bakterii ropowiczych, w tym gronkowca złocistego. 

Wieloaspektowe i  potężne działanie retinoidów to miecz obosieczny, bowiem błędy w sztuce będą pokutowane nie przez dni, miesiące, a lata - warto wiedzieć, że działanie pochodnych witaminy A zmienia trwale funkcjonowanie skóry, gdzie kierunku zmian nie można ocenić ani na etapie trwania terapii, ani nawet po kilku tygodniach od jej zakończenia. Przy stosowaniu związków pochodzących z pierwszej grupy, kluczowe znaczenie odgrywa czas i skórny status quo, błędem jest zalecanie pochodnych witaminy A w ostatnim rzucie leczenia, gdy stan bariery ochronnej i TEWL znajdują się zazwyczaj na nędznym poziomie, a pacjent cierpi na chroniczny brak usystematyzowanej pielęgnacji - lek nie ma wówczas szans efektywnie działać, a będzie jedynie waloryzował swoje skutki uboczne.

JAK DZIAŁA? KIEDY JĄ STOSOWAĆ?

Mechanizm działania izotretinoiny nie jest do końca poznany, lecz w dużej mierze sprowadza się on do oddziaływania na receptory retinoidowe, które znajdują się w mieszkach włosowych - RAR alfa i RAR gamma oraz redukowania aktywności enzymu 5-alfa-reduktazy, którego to działalność można powiązać bezpośrednio z nadmierną androgenizacją mieszka włosowego. Izotretinoina zatem, obok szeregu działań modyfikujących strukturę skóry i sposób jej funkcjonowania, spośród wszystkich retinoidów najsilniej oddziałuje na pracę gruczołów łojowych - zmniejsza ilość wydzielanego łoju, upłynnia go, odczopowuje mieszek włosowy, zapobiegając jego ponownemu zanieczyszczeniu oraz doprowadza do częściowego zaniku przydatków skóry, stąd stosowanie izotretinoiny może przysłużyć się szczególnie tym typom cery, które walczą z organicznymi, plastycznymi zanieczyszczeniami i wymagają regularnego, zorientowanego odtłuszczania naskórka, zarówno na  jego wierzchnich, jak i głębokich poziomach. Powyższe działania będą również niezbędne do usprawnienia pasażu i późniejszego ułatwienia efektywnej ewakuacji zbitej i zdefiniowanej już treści zaskórniczej. 

Izotretinoina może więc przynosić efekty znakomite na typach skóry, których trądzik może mieć różny przebieg, lecz ogólnie rzecz ujmując - dotyczy on warstw głębokich i zanieczyszczeń typowo tłustych, lepkich, plastycznych, zakleszczonych, powiązanych z nadmierną i zupełnie nieadekwatną pracą gruczołów łojowych, która nie ma etiologii powikłanej i kompensacyjnej (obronnej) - mogą być to plastyczne i wędrujące wgłąb skóry filamenty tłuszczowe, drobny i średni wyprysk łojotokowy, jak i trądzik naciekowy i przeczosowy. Izotretinoina radzi sobie najlepiej z trudno usuwalnymi treściami, które ze względu na konsystencję, objętość, umiejscowienie, czy aktualne warunki skórne nie znajdują światła tunelu mieszkowego i stanowią niebezpieczną pożywkę mikrobiologiczną. 

Nie widzę izotretinoiny w terapii monotematycznej i działań kosztownych pod względem odwodnienia, obok izotretinoiny powinny znaleźć się związki o silnym działaniu bakteriostatycznym, składniki cementu międzykomórkowego, czy antyoksydanty, które będą niwelować działania niepożądane wiodącej substancji aktywnej oraz efektywnie wspomagać jej działanie kierunkowe.

WOBEC JAKIEGO TRĄDZIKU BĘDZIE BEZSKUTECZNA? A NAWET SZKODLIWA?

Priorytetem w przypadku izotretinoiny jest rzeczywisty stopień nawodnienia skóry oraz jej zdolności do utrzymywania prawidłowej ilości wody - izotretinoina ze względu na swój mechanizm działania posiada silne właściwości odtłuszczające oraz gruntownie przenika do głębokich pięter mieszka włosowego, modulując jego aktywność i doprowadzając do wybiórczego zaniku gruczołu łojowego, stąd pacjenci ze skórą uszkodzoną, wrażliwą, delikatną i niemającą zbyt wiele wspólnego z łojotokiem organicznym, będą cierpieć. I cierpienie to nie zawsze będzie miało sens inny, niż filozoficzny. 

Działanie substancji aktywnej powoduje ogromne deprywacje nawodnienia, przy kiepskich umiejętnościach samonaprawczych skóry oraz osłabionych mechanizmach obronnych, retinoidy, a szczególnie pierwszej generacji, mogą siać niepotrzebny zamęt (chociaż w meta-analizach żele  izotretinoinowe 0.5mg/g odznaczały się stosunkowo wysoką tolerancją skórną i niskim wskaźnikiem odczynów toksycznych) - zamiast leczyć, będą wprowadzały skórę w przewlekły stan zapalny i przyspieszały tym samym nieuchronne procesy starzenia - skóra osłabiona może nie udźwignąć ciężaru jakim są retinoidy, co może skutkować trwałym rozluźnieniem cementu miedzykomórkowego, przewlekłym stanem zapalnym, rozregulowanym cyklem komórkowym oraz przypadkową apoptozą komórek naskórkowych. Jest to niedaleka droga do skóry nadpobudliwej naczyniowo, pogrążonej w głębokiej dehydratacji i objętej szerokim, powikłanym i zróżnicowanym stanem zapalnym, który ma już znamiona trądziku toksycznego.  

Nie widzę izotretinoiny w leczeniu nadmiernego rogowacenia skóry, jeśli nie jest ono sprzężone bezpośrednio z łojotokiem, który jak najbardziej może hiperkeratynizaję wspomagać, co więcej - nawet wyzwalać. Równie duże obawy miałabym w leczeniu izotretinoiną pacjentów, których stan skóry jest chwiejny, a sam ciąg przyczynowo-skutkowy nie sięga nadaktywności gruczołów łojowych. Nie jest to również związek aktywny przeznaczony do trwałych i przeciągających się kuracji, a także kuracji stopniowych - jeśli lek miałby rzeczywiście zadziałać, to jako lek pierwszego rzutu.

Substancja czynna nie może być stosowana u kobiet w ciąży oraz karmiące. Pochodne witaminy A wymagają wzmożonej fotoprotekcji oraz optymalnych działań pielęgnacyjnych.

Aktualnie dostępne preparaty z izotretinoiną do stosowania zewnętrznego: Izotziaja żel 0,5mg /g.

Jeśli potrzebujesz pełnej i profesjonalnej pomocy w zakresie leczenia i pielęgnacji skóry, oferuję odpłatne usługi konsultacyjne - zarówno w formie spotkania w Warszawie, jak i w formie zdalnej. Kontakt: mademoiselleeve@wp.pl

ARTYKUŁ NIE JEST SPONSOROWANY.

Pozdrawiam ciepło,

Ewa