OLINI OLEJE OMEGA-3 | ROLA OMEGA-3 W PRAWIDŁOWYM ŻYWIENIU CZŁOWIEKA

 

Omega-3 mechanizm działania

Mechanizm działania kwasów tłuszczowych omega-3 nadal nie jest w pełni poznany, napiszę o tym co wiadomo, i tak, wiem, będzie to śmiertelnie nudne, ale dalej będzie ciekawiej i będzie ciekawiej, bo będzie wiadomo dlaczego może to tak działać. Kwasy tłuszczowe omega-3 tłumią ekspresję genów lipogenicznych poprzez zmniejszanie ekspresji białka wiążącego sterole, hamowanie fosfatazy kwasu fosfatydowego i acylotransferazy (NGAT). Białka wiążące sterole (SREBP) to enzymy związane z błoną komórkową, gdy dieta jest bogata w kwasy tłuszczowe omega-3, SREBP (szczególnie 1c) nie są aktywowane z powodu ujemnego sprzężenia zwrotnego i obniża to ostatecznie syntezę powyższego enzymu oraz także i aktywność innych enzymów syntetyzujących cholesterol. Gdy mówimy o kwasach omega-3, należy wspomnieć także o beta-oksydacji – to  biologiczny szlak wykorzystywany w organizmie do między innymi rozkładania tłuszczu i przekształcania go w energię. Kwasy tłuszczowe omega-3 obniżają poziom triacyloglicerydów w organizmie poprzez zwiększenie szybkości betaoksydacji, działając przy okazji specyficznie na CAT1 i acetylo-CoA, co modyfikuje substraty kwasów tłuszczowych, powstałe reszty są przekształcane w prekursorowy substrat acetylo-CoA wykorzystywany do produkcji ATP w różnych szlakach metabolicznych. Ponadto EPA pośrednio zwiększają beta-oksydację poprzez spowolnienie hamowania zwrotnego. Rolą tłuszczu oprócz magazynowania skoncentrowanej energii, jest również nośnictwo witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, budowa błon komórkowych, funkcjonowanie układu nerwowego oraz synteza neurotransmitterów, hormonów i eikozanoidów. Choć może wydawać się to skomplikowane i zbędne, są to bardzo istotne informacje, ponieważ rzucają światło jak wielokierunkowym i potrzebnym dla zachowania zdrowia działaniem wykazują się kwasy omega-3: poprawiają metabolizm energetyczny mitochondriów oraz wpływają na budowę ich fosfolipidowej membrany, zwiększa to między innymi możliwości ustroju do walki z patogenami, zmniejsza ryzyko inicjacji i rozwoju zapalenia, przeciwdziała procesom starzenia i zwiększa odporność na urazy i niekorzystne czynniki, poprawiając ogólną sprawność i wydolność ustroju.

W dawkach powyżej omega-3 1000mg/ doba odnotowano zwiększoną masę mięśniową, zmniejszoną masę tłuszczu, zwiększoną podstawową przemianę materii, zwiększone wydatki energetyczne podczas ćwiczeń i zwiększone utlenianie tłuszczu podczas odpoczynku i ćwiczeń. Działa to zatem przeciwstawnie wobec katabolizmu charakterystycznego dla zapalenia i zachodzących procesów starzenia. Dzieje się tak najprawdopodobniej ze względu na zdolność kwasów tłuszczowych omega-3 do działania jako ligand dla receptorów aktywowanych przez PPAR, których aktywność może zmieniać ekspresję genów w homeostazie energetycznej. PPAR regulują zarówno metabolizm kwasów tłuszczowych (beta-oksydację), jak i metabolizm glukozy i mogą wpływać w bezpośredni sposób na podstawowy metabolizm komórki. Uważa się, że wzrost utleniania tłuszczu i zapotrzebowania na energię poprzez zmiany w składzie ciała to kolejny mechanizm, za pomocą którego kwasy tłuszczowe omega-3 wykazują swoje silne działanie ochronne. Dodatkowe mechanizmy działania kwasów tłuszczowych omega-3 wyjaśniają korzystne efekty na układ nerwowy, miażdżycę, cukrzycę, reumatoidalne zapalenie stawów, nieswoiste zapalenia jelit, niealkoholowe stłuszczenie wątroby, niektóre nowotwory (niska jakość dowodów), chorobę jelita drażliwego i układ sercowo-naczyniowy. Większość tych efektów przypisuje się przeciwzapalnym działaniom kwasów tłuszczowych omega-3. Wykazano, że kwasy tłuszczowe omega-3 modulują kilka ścieżek zapalnych, między innymi:

·  hamowanie chemotaksji leukocytów;

·  hamowanie ekspresji cząsteczek adhezyjnych;

·  hamowanie aktywności cyklooksygenazy (COX) następującej produkcji eikozanoidów (np. leukotrienów i prostaglandyn z kwasu arachidonowego);

·  hamowanie cytokin prozapalnych (np. TNF-α, IL-1, IL-6);

·  zwiększenie produkcji lipidów o silnym działaniu przeciwzapalnym, miedzy innymi resolwin, marezyn, lipoksyn i protektyn wykazujących silne działanie przeciwzapalne;

·  hamowanie aktywacji prozapalnego jądrowego czynnika transkrypcyjnego NF kappa B (NF-κB);

·  aktywacja przeciwzapalnego czynnika transkrypcyjnego NR1C3;

·  aktywacja PPAR-ów;

·  aktywacja GPR120;

·  Kwasy tłuszczowe omega-3 aktywują AMPK/SIRT, są to ścieżki odpowiedzialne za ochronę przeciwnowotworową, nazywa się je również genami długowieczności;

·  zmiana składu fosfolipidów;

·  regulacja membrany lipidowej oraz poprawa jej przepuszczalności.  

Jedną z ciekawszych i zastanawiających obserwacji jest również to, że kwas linolowy jest uważany za niezbędny kwas tłuszczowy i wspiera zdrowie gdy jest spożywany w umiarkowanych ilościach, jednak nadmierne spożycie prowadzi do powstawania utlenionych metabolitów kwasu linolowego (OXLAM), upośledzenia funkcji mitochondriów poprzez suboptymalny skład kardiolipiny i prawdopodobnie przyczynia się do wielu chorób przewlekłych, które stały się epidemią XXI wieku i których rozpowszechnienie nadal wzrasta. Standardowa amerykańska dieta zawiera od 14 do 25 razy więcej kwasów tłuszczowych omega-6 niż kwasów tłuszczowych omega-3, przy czym większość spożycia omega-6 pochodzi z kwasu linolowego. Wraz ze wzrostem spożycia kwasu linolowego wzrasta również ryzyko powstawania OXLAM. OXLAM-y są powiązane z różnymi chorobami, w tym chorobami układu krążenia, zespołem metabolicznym, depresją, łuszczycą, nowotworami, chorobami autoimmunologicznymi i neurodegeneracyjnymi. Jak wiąże się to z kwasami omega-3? Kwasy omega-3 konkurują o szlaki metaboliczne, jest to tzw. współzawodnictwo substratowe. Obniżenie spożycia kwasu linolowego w diecie może pomóc zmniejszyć produkcję i akumulację OXLAM-ów powiązanych z chorobami przewlekłymi, jednak ciekawsze jest to, że wyższe spożycie kwasów omega-3 jeszcze skuteczniej obniżało poziom utlenionych metabolitów oraz usprawniało ich metabolizm wpływając na poprawę ścieżek epigenetycznych, sygnałowych i stabilność błon komórkowych, co przekłada się podwójnie, a zasadniczo potrójnie na działanie przeciwzapalne. Podczas badań obserwacyjnych pierwszymi wskaźnikami ulegającymi poprawie podczas suplementacji kwasów omega-3 był poziom OXLAMów, oxy-LDL, stężenie TNF-α, IL-1, IL-6 oraz zauważalnie zwiększony poziom testosteronu, NAD+, NADH, co wskazuje na zmianę funkcji komórek zapalnych, zmniejszenie syntezy cytokin zapalnych, zmniejszenie aktywności metabolitów związanych ze stresem oksydacyjnym oraz zwiększony obrót ATP, jest to niezaprzeczalny fakt, iż zmiany związane z wyższym spożyciem kwasów omega-3 w diecie wymagają po pierwsze czasu (większość badań to interwencje poniżej 10 tygodni), lepszej metodyki prowadzonych badań (dobór preparatów omega-3 (uwzględnianie wskaźnika TOTOX, obecności metali ciężkich), grupy badanych, ogromne znaczenie odgrywa niepoznany do tej pory czynnik zmienności genetycznej na aktywność kwasów omega-3 w ustroju, często badania dotyczące działania kwasów omega-3 są związane z jednocześnie zwiększoną podażą kwasów omega-6 lub nieuwzględnianiem jej w badaniach, co krytycznie obniża ich skuteczność działania poprzez konkurencyjne działanie) oraz oceny innych parametrów związanych z mediacją zapalną i ekspresją genów, ponieważ pełen zakres działania kwasów omega-3, a szczególnie eikozanoidów, nie jest nadal do tej pory w pełni poznany.

 

Wykładniki jakości omega-3

Należy pamiętać, że oleje rybie różnią się jakością, a ich przydatność może być niska lub żadna. Na co należy szczególnie zwracać uwagę:

·  zawartość (profil) kwasów tłuszczowych (EPA, DHA);

·  stabilność kwasów tłuszczowych (liczba nadtlenkowa (max 10), liczba anizydowa (max 20), liczba kwasowa (max 2), TOTOX (max 26, najlepiej nie więcej niż 12) – im niższe tym lepiej);

·  Obecność metali ciężkich (kadm, ołów, miedź, rtęć) – najlepiej nie stwierdzono;

·  Skażenia mikrobiologiczne (drobnoustroje tlenowe mezofilne, drożdże i pleśnie, pałeczki Salmonella, Staphylococcus aureus, Escherichia coli) – najlepiej nie stwierdzono;

·  Mile widziana certyfikacja MSC (certyfikat zrównoważonego rybołówstwa) i identyfikacja miejsca połowu, w przypadku oleju z alg pełna identyfikacja gatunku i miejsca zbioru.

Czemu warto dodatkowo się przyjrzeć:

Zawartość substancji dodatkowych (na przykład przedłużających świeżość oleju), składniki otoczki (jeśli jest to produkt kapsułkowany), opakowanie w którym produkt jest dystrybuowany i przechowywany.

Zachowanie GHP, GMP, HAACP oraz norm ISO 22 000.

Technologia wytwórstwa oleju (przede wszystkim proces przetwarzania i następnie oczyszczania – na przykład stosowane ekstrahenty), najlepiej pełna kontrola procesu produkcyjnego – począwszy od połowu, który umożliwia pełną identyfikację oleju rybiego i potencjalnych zagrożeń wynikających z jego stosowania.

W przypadków kwasów omega-3 kluczowe jest: świeżość partii (dostęp do informacji o bieżącej dacie oleju) oraz zachowanie ciągu chłodniczego i/lub maksymalne skrócenie czasu dostawy do odbiorcy.

Ważnym aspektem jest pełna transparentność sprzedawcy, powyższe informacje powinny stanowić podstawę komunikacji sprzedażowej, tak jest w przypadku marki OLINI, która również oferuje oleje rybie. 

 

Olini olej omega-3 na odporność (TOTOX 12)

Zapotrzebowanie na omega-3 w populacji polskiej w różnych grupach

Zalecane wystarczające dzienne spożycie kwasów omega-3 wynosi 650 mg/ doba, optymalne zalecane dziennie 1000 mg/ doba, natomiast obecny, średni poziom spożycia kwasów omega-3 przez standardowego Polaka nie przekracza 100 mg/ doba, co świadczy o populacyjnym niedoborze. Według pojawiającej się literatury, ze względu na niskie spożycie ryb w Polsce, rosnący poziom skażenia środowiska naturalnego, w tym ryb morskich, przetworzenie żywności i jej ubogość w kwasy tłuszczowe 3-6-9, a także coraz częściej występujące choroby przewlekłe, zapotrzebowanie na kwasy omega-3 głosem wielu ekspertów powinno wzrosnąć o co najmniej 20 do nawet 30%. Według norm żywienia z roku 2024 oraz opinii FAO/WHO/EFSA zapotrzebowanie na EPA dla zdrowej dorosłej osoby oszacowano na 250 mg/doba + DHA. Dawki lecznicze EPA + DHA wynoszą od 1000 mg do 2000 mg dziennie. W poszczególnych podrozdziałach przypisanych do określonych problemów zdrowotnych umieszczono najczęściej wykorzystywane dawki kliniczne.

Normy żywienia dla populacji Polski, pod redakcją Ewy Rychlik, Katarzyny Stoś, Agnieszki Woźniak, Hanny Mojskiej

Diety ubogie w PUFA n-3 z ryb i owoców morza zostały sklasyfikowane jako szósty najbardziej znaczący czynnik ryzyka dietetycznego −1,5 miliona zgonów i 33 miliony lat życia skorygowanych o niepełnosprawność na całym świecie przypisano właśnie tym deficytom. Na tle innych krajów europejskich, Polacy mają powszechny problem z niedoborami kwasów omega-3 w diecie.

Niedobór kwasów omega-3 może potencjalnie dotyczyć osób na diecie wegańskiej, mimo zwiększonego spożycia ALA, licznymi dowodami poparto przypuszczenia, iż efektywność konwersji kwasów omega-3 jest spada, jest to najprawdopodobniej związane z gorszą przyswajalnością żelaza, cynku i witaminy D i A oraz wyższym spożyciem kwasów omega-6, rekomenduje się włączenie oleju z mikroalg/ makroalg, który jest wegańskim źródłem przyswajalnych i niewymagających konwersji kwasów EPA i DHA (głównie DHA). Należy podkreślić, że oleje z alg mają naturalnie niższy współczynnik TOTOX (nawet do 75%) oraz niższe ryzyko skażenia metalami ciężkimi, jest to związane z ich krótszą wegetacją oraz wysoką zawartością naturalnych przeciwutleniaczy. Najwyższą koncentrację DHA odnotowano w algach Schizochytrium sp., wystarczającą zawartość omega-3 zapewniają również algi Isochrysis, Nannochloropsis, Pavlova, Thalassiosira oraz Phaeodactylum. Ze względu na podwyższoną zawartość kwasów DHA oraz niską absorpcję składników niepożądanych, jest on nie tylko zalecany dla wegan, ale i kobiet w ciąży, dzieci i osób z chorobami neurodegeneracyjnymi [5].

EPA i DHA są uważane za ogólnie bezpieczne. FDA zaleca, aby dzienne spożycie nie przekraczało 3000mg/doba EPA i DHA łącznie, a nie więcej niż 2000mg/doba pochodzące z suplementów.

 

! Protip na nieodbijanie się rybą: jeśli nie masz czasu na opcję drugą po wypiciu omegi przeżuwaj przez 1-2 minuty jeden goździk, opcja pierwsza: przelej do małego słoiczka sok z kiszonych ogórków lub zakwas z buraka w ilości co najmniej 3 razy większej niż omeha, wlej porcję kwasów omega-3, potrząsaj do momentu otrzymania niestabilnej emulsji. Wypij.

 

Omega-3 w świetle dowodów naukowych

Nie ma wątpliwości, że kwasy tłuszczowe omega-3 mają wielokierunkowe działanie przeciwzapalne, co może przekładać się na niższe ryzyko wielu chorób przewlekłych. Wysoka siła dowodów naukowych wykazała, iż w sposób bezpośredni (omega-3 2000mg/ doba) poziomy CRP, IL-6 i TNF-α zostały obniżone po suplementacji wielonienasyconymi kwasami tłuszczowymi omega-3 [9]. W badaniach z interwencją trwającą ≤ 10 tygodni kwasy tłuszczowe PUFA n-3 powodują zauważalną redukcję poziomów IL-6. Spadek CRP jest najbardziej zauważalny u osób ze stwierdzoną cukrzycą oraz u badanych powyżej 55 lat. Należy jeszcze raz podkreślić, że na tym etapie brakuje metod, które pozwoliłyby w sposób zadowalający określić i wyjaśnić przeciwzapalną aktywność kwasów omega-3, szczególnie w interwencjach trwających dłużej niż 10 tygodni, oraz w grupach bez stwierdzonych chorób. Wielu badaczy podkreśla, iż najwięcej korzyści zdrowotnych przynoszą potencjalnie interwencje trwające powyżej 12 tygodni, podlegają one waloryzacji, ponieważ mechanizm działania kwasów omega-3 jest przede wszystkim rozłożony w czasie.

Zapalenie jest powiązane ze zmianami w szlakach sygnałowych, które powodują podwyższony poziom wolnych rodników, markerów zapalnych i między innymi wzmożoną peroksydację lipidów. Reakcje zapalne stymulują ekspresję różnych genów związanych ze stanem zapalnym, TNF-α, interleukinę 8 (IL-8), interleukinę 6 (IL-6) poprzez aktywację NF-κB, zwiększają również wytwarzanie białka fazy ostrej, takie jak białko C-reaktywne (CRP). Długołańcuchowe kwasy tłuszczowe w diecie PUFA n-3, czyli kwas eikozapentaenowy (EPA) i kwas dokozaheksaenowy (DHA) oraz kwas α-linolenowy cechują się prozdrowotnym działaniem, które można uściślić dość rozległym, ale w tym przypadku jakże trafnym stwierdzeniem: przeciwzapalny. Za efekt przeciwzapalny odpowiada co najmniej kilka, na tym etapie chociaż częściowo poznanych, mechanizmów, na przykład omega-3 hamują aktywację NF-ĸB, która reguluje wytwarzanie zapalnych komórek T, ponadto PUFA n-3 hamują ekspresję genu COX-2. Innym możliwym mechanizmem jest substytucja kwasu arachidonowego (ARA) przez PUFA n-3. Wykazano ponadto, że EPA i DHA mogą wpływać na reakcje wrodzonego układu odpornościowego poprzez zmniejszenie produkcji cytokin prozapalnych. Do tej pory wyniki metaanaliz oceniających wpływ kwasów omega-3 na stan zapalny w różnych warunkach zdrowotnych były kontrowersyjne, natomiast coraz częściej zwraca się uwagę na rażące błędy metodologiczne, które przekładają się na końcową ocenę aktywności omawianych związków.

Kwasy tłuszczowe omega-3 modulują produkcję cząsteczek sygnalizujących stan zapalny, są to cząsteczki określane eikozanoidami. Eikozanoidy to oparte na lipidach cząsteczki sygnałowe, które odgrywają wyjątkową rolę w wrodzonych odpowiedziach immunologicznych. Liczne typy eikozanoidów, takie jak prostaglandyny (PG) i leukotrieny (LT), pozwalają komórkom wrodzonego układu odpornościowego na szybką reakcję obronną. Synteza i wydzielanie prostaglandyn jest regulowane przez dostępność substratu kwasu arachidonowego oraz przez enzym COX-2, do ekspresji tego białka dochodzi na wielu poziomach, zarówno transkrypcyjnie, jak i potranskrypcyjnie. Bakteryjne patogeny wykorzystują strategie wirulencji, m.in. zmieniając ekspresję specyficznych dla eikozanoidów enzymów biosyntezy, modyfikują w ten sposób odpowiedź gospodarza na bakteryjne lipopolisacharydy, prawidłowy status kwasów EPA i DHA jest ściśle związany ze zmniejszonym ryzykiem infekcji oraz jej długoterminowymi skutkami, szczególnie wobec patogenów gram-ujemnych, w tym Salmonella enterica serovar typhimurium, Shigella flexneri, Helicobacter pylori, Escherichia coli czy Yersinia enterocolitica. Ostatnie postępy naukowe, oprócz powyższych, zidentyfikowały nową rolę eikozanoidów w aktywacji inflamasomu podczas wewnątrzkomórkowej infekcji patogenami bakteryjnymi, grzybiczymi i wirusowymi. Eikozanoidy i IL-1β uwalniane z makrofagów są zaangażowane w eferocytozę sąsiadujących neutrofili, które pełnią kluczową rolę w zachodzącej fagocytozie – proces ten w telegraficznym skrócie polega na oczyszczaniu przestrzeni z martwych komórek, by nie tworzyły prozapalnego i przetrwalnikowego środowiska. Wykazano, że niewłaściwa eferocytoza jest obecna w takich schorzeniach jak mukowiscydoza, przewlekła obturacyjna choroba płuc, astma oskrzelowa, reumatoidalne zapalenie stawów, łuszczyca, toczeń rumieniowaty układowy, kłębuszkowe zapalenie nerek i miażdżyca. Co ważne, eikozanoidy nie są magazynowane, ale szybko syntetyzowane de novo po aktywacji komórki, dlatego podaż kwasów omega-3 powinna mieć charakter regularny oraz zwiększony w okresie ciąży, laktacji, infekcji, chorób przewlekłych oraz u seniorów [10, 11, 12].  

Roles of Eicosanoids in Regulating Inflammation and Neutrophil Migration as an Innate Host Response to Bacterial Infections

Wielu autorów sugeruje, że skuteczność kwasów omega-jest związana z ich działaniem homeostatycznym na ekspresję najistotniejszych cząsteczek sygnałowych oraz korzystnym wpływem na fizykochemiczne właściwości błon komórkowych (wzrost płynności i przepuszczalności), zdolnością hamowania czynników wzrostu komórek, jak i również ograniczeniem proliferacji komórek chorobotwórczych oraz: korzystnym (ochronnym, jak i stymulującym) wpływem na układ odpornościowy organizmu.

 

Omega-3 a układ krążenia

Najmniej konsekwencji jest w badaniach dotyczących kwasów omega-3 i ich potencjalnego ochronnego wpływu na układ krążenia. Chociaż wykazano, iż spożycie kwasów tłuszczowych omega-3 w dawce powyżej 2g na dobę wiąże się liniowym spadkiem poziomu trójglicerydów oraz cholesterolu całkowitego (Wykazano, że dieta bogata w kwasy tłuszczowe omega-3 zwiększa ekspresję lipazy lipoproteinowej i zmniejsza rozmiar chylomikronów. Zwiększenie ilości lipazy lipoproteinowej i zmniejszenie rozmiaru LDL, VLDL i chylomikronów może obniżyć poziom trójglicerydów u pacjentów z hipertriglicerydemią. Uważa się również, że kwasy tłuszczowe omega-3 obniżają wysoki poziom trójglicerydów, wpływając na całkowity przyrost lipidów w organizmie. Kilka badań wykazało, że długotrwałe stosowanie kwasów tłuszczowych omega-3 przez ponad 6 tygodni może zwiększyć tempo metabolizmu i zmniejszyć całkowitą ilość tłuszczu w organizmie), dawki niższe niż 2g/doba wiązały się ze wzrostem lipoprotein o niższej gęstości, sprawia to, iż ostatecznie siła dowodów jest niewystarczająca, a wyniki niejednoznaczne, by ich spożycie powiązać z niższym ryzykiem sercowo-naczyniowym, stąd też najnowsze wytyczne AHA/ACC/ACCP/ASPC/NLA/PCNA nie uwzględniają spożycia kwasów omega-3 w rekomendowanych działaniach z zakresu profilaktyki wtórnej, jak i pierwotnej, jeśli nie towarzyszy im podwyższony poziom trójglicerydów w osoczu [13, 14, 15, 16]. Nie mniej, nie oznacza to, iż kwasy omega-3 nie są korzystne dla zdrowia sercowo-naczyniowego, w przypadku środków żywieniowych wyzwanie stanowi wykazanie ścisłej korelacji między spożyciem określonego surowca a wywoływanym przez niego efektem – stąd też niespójność wyników, na przykład w nadciśnieniu tętniczym nadal najwyższą skuteczność przypisuje się diecie DASH. Metaanalizy wzorców żywieniowych DASH wykazały, że jest to do tej pory najskuteczniejszy sposób żywienia w obniżaniu nadciśnienia tętniczego (w podobnym stopniu skurczowego i rozkurczowego) [17, 18], a skuteczność diety jest porównywalna z farmakologicznym leczeniem hipotensyjnym, a jest to sposób żywienia, który nie tylko obfituje w pełnoziarniste zboża, warzywa, owoce oraz strączki, ale i orzechy i ryby, które są naturalnym źródłem kwasów omega-3 i dostarczają ich w większej ilości niż w standardowej diecie. Długoterminowa suplementacja kwasami tłuszczowymi omega-3 (10–15 tygodni) doprowadziła do większego spadku ciśnienia rozkurczowego niż podawanie przez ≤ 10 tygodni, z drugiej strony: wydaje się, że krótkoterminowa suplementacja (≤ 10 tygodni) kwasami tłuszczowymi omega-3 jest skuteczniejsza w obniżaniu skurczowego ciśnienia tętniczego niż długoterminowa. Nadal sama suplementacja kwasami omega-3 jest mniej efektywna w obniżaniu ciśnienia tętniczego niż dieta DASH i śródziemnomorski model żywienia, ale włączenie dodatkowej suplementacji (dawki 1000-2000mg EPA/ doba) wykazuje potencjalne, dodatkowe działanie ochronne na układ krążenia. Istnieją również silne dowody na to, iż wyższe spożycie kwasów omega-3 spowalnia proces miażdżycowy na poziomie regulacji ścieżek zapalnych (np. w miażdżycy produkcja PGI2 może wzrosnąć, co jest powszechnie uważane za mechanizm obronny, omega-3 m.in. stymulują wydzielanie prostacykliny, która hamuje agregację płytek krwi, rozszerza naczynia krwionośne, równoważy działanie tromboksanu, działa także synergistycznie z cytokinami przeciwzapalnymi jak IL-4 i IL-3, co pozwala na selektywne hamowanie prozapalnych cytokin), co modeluje śródbłonek i kanały jonowe, zmniejsza adhezyjność blaszki miażdżycowej oraz zmniejsza ryzyko jej utlenienia, zmniejsza przez to opór naczyniowy, działa antyagregacyjnie oraz stymuluje wydzielanie śródbłonkowego tlenku azotu. Ponadto w badaniach obserwacyjnych udowodniono (wysoka jakość dowodów) działanie przeciwarytmiczne, głównie EPA pozytywnie wpływają na tętno spoczynkowe oraz aktywność tkanki poprzecznie prążkowanej serca, co wspiera przebudowę i wydolność mięśnia sercowego, hamuje również aktywność apoptotyczną stymulowaną przez lipotoksyczność sercową nasyconych kwasów tłuszczowych, chroniąc serce przed uszkodzeniem [19, 20, 21].

 

Omega-3 a choroby nowotworowe

Wiele badań sugeruje, że spożycie omega-3 może mieć działanie ochronne i zmniejszać ryzyko zachorowania na raka, są to jednak dowody bardzo niskiej jakości. Żadna metaanaliza nie wykazała przekonujących, wysoce sugestywnych lub sugestywnych dowodów na bezpośredni związek między wyższym spożyciem kwasów omega-3 a ryzykiem zachorowania na raka, ale także zmniejszeniem progresji choroby nowotworowej, wyjątkiem jest znaczące zmniejszenie ryzyka guza mózgu. Chociaż kwasy tłuszczowe PUFA n-3 badano w kilku metaanalizach w odniesieniu do szerokiego zakresu leczenia, zidentyfikowano jedynie słabe powiązania w przypadku niektórych typów nowotworów, oprócz raka mózgu, dotyczą one głównie raka skóry, piersi, jelita grubego i prostaty, gdzie faktycznie wyższe spożycie kwasów omega-3 (powyżej 1000mg/ doba) może być korzystne. Należy zwrócić również uwagę na fakt, iż oleje rybie mogą posiadać potencjalne kancerogeny [22, 23].

 

Omega-3 a choroby autoimmunologiczne i alergie

Choroby autoimmunologiczne to grupa chorób charakteryzujących się nieprawidłową odpowiedzią immunologiczną, klinicznie układ odpornościowy błędnie atakuje zdrowe komórki, tkanki i narządy, powodując stan zapalny, uszkodzenia tkanek, najczęściej doprowadzając do ich dysfunkcji/ niewydolności. Kwasy tłuszczowe omega-3 posiadają obiecujące działanie, gdyż wielokierunkowo regulują mediację zapalną i mogą zmniejszać oraz modyfikować nieprawidłową aktywność immunologiczną. Jednak rola kwasów tłuszczowych omega-3 w różnych chorobach autoimmunologicznych jest nadal niejasna, podobnie jak przyczyny samych chorób autoimmunologicznych. Mimo wciąż piętrzących się wątpliwości, przeprowadzane w ciągu ostatniej dekady badania udowodniły, że mimo luk w wiedzy, kwasy tłuszczowe omega-3 są potencjalnym narzędziem w zapobieganiu i/lub leczeniu chorób autoimmunologicznych, takich jak celiakia, bielactwo, cukrzyca typu 1, zapalenia tarczycy, zespole Sjogrena, reumatoidalnym zapaleniu stawów, toczniu rumieniowatym układowym (SLE), liszaju oraz stwardnieniu rozsianym. Najsilniejsze dowody dotyczące korzyści związanych ze zwiększonej podaży kwasów omega-3 dotyczą reumatoidalnego zapalenia stawów. Wykazano również korelację między różnymi rodzajami kwasów tłuszczowych a chorobami autoimmunologicznymi. Wyższe poziomy kwasów omega-6, kwasu linolowego i stosunku omega-6/omega-3 są związane z większym ryzykiem wystąpienia reumatoidalnego zapalenia stawów, tocznia rumieniowatego, sarkoidozy, twardziny układowej i choroby Gravesa-Basedowa. Podwyższone poziomy MUFA są powiązane ze zwiększonym ryzykiem łysienia plackowatego, autoimmunologicznego zapalenia tarczycy, celiakii, tocznia rumieniowatego. Natomiast podwyższone poziomy PUFA powiązano ze zmniejszonym ryzykiem autoimmunologicznego zapalenia tarczycy, celiakii, młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów i tocznia rumieniowatego [24, 25]. 

Okołoporodowa suplementacja omega-3 może zmniejszyć częstość występowania astmy i astmy alergicznej u dzieci oraz zmniejszać ryzyko alergii, wyższe dawki wskazują na lepsze efekty ochronne. Wyższe spożycie kwasów omega-3 powiązano z obniżeniem immunoglobuliny E, supresją aktywności limfocytów Th2 oraz drastycznym spadkiem produkcji interleukiny (IL)-4, IL-5 i IL-13 w sposób zależny od dawki, a także ekspresji mRNA w aktywowanych komórkach tucznych MC. Efekty były porównywalne do efektów cyklosporyny A, dobrze znanego środka immunosupresyjnego jednak interakcja między kwasami omega-3 a komórkami tucznymi nadal nie jest poznana, co nie pozwala wysunąć dobrze wyklarowanych wniosków na temat ich działania w przebiegu alergii. Potencjalnie kwasy omega-3 mogą przede wszystkim w okresie ciąży i karmienia piersią zmniejszyć ryzyko alergii u dziecka (dowody umiarkowanej i wysokiej jakości), natomiast u osób dorosłych potencjalnie łagodzić przebieg alergii [26, 27]

 

Omega-3 a choroby metaboliczne

Omega-3 wykazują korzystny wpływ na  wskaźniki insulinowrażliwości oraz komórkowy metabolizm energii, w  tym bioenergetykę mitochondriów i funkcjonowanie reticulum endoplazamtycznego, im wyższe stężenie kwasów omega-6 tym zaobserwowano, że wrażliwość tkanek na insulinę jest niższa, jakość dowodów naukowych jest wysoka i umiarkowana, nie pozostawia wątpliwości, że zaburzenia gospodarki węglowodanowej wymagają interwencji żywieniowych związanych z wyższym spożyciem kwasów omega-3. Wykazano także, iż endogenna konwersja EPA i DHA u pacjentów z zaburzoną gospodarką energetyczną jest znacznie mniej wydajna. Nie stwierdzono jednak, by zwiększona podaż kwasów omega-3 w istotny sposób zmniejszała stężenie hemoglobiny glikowanej [28, 29, 30] Jak już wyżej napisano, podaż kwasów omega-3 jest związana ze zwiększoną masą mięśniową, zmniejszoną masą tłuszczu, wyższą podstawową przemianą materii, zwiększonym wydatkiem energetycznym podczas ćwiczeń i zwiększonym utlenianiem tłuszczu podczas odpoczynku i ćwiczeń, co może wykazywać potencjalny korzystny efekt w przebiegu chorób metabolicznych.

W tym roku pojawił się również przegląd parasolowy, który uwzględnił 30 artykułów, w tym 167 metaanaliz dotyczących wpływu kwasów omega-3 na niealkoholowe stłuszczenie wątroby. Niealkoholowe stłuszczenie wątroby ściśle koreluje ze wzrostem występowania otyłości, uznaje się to zaburzenie coraz częściej za kolejne kryterium zespołu metabolicznego (wraz z nieprawidłową/ podwyższoną masą ciała, upośledzoną tolerancją glukozy, nadciśnieniem tętniczym i dyslipidemią). Jakość dowodów oceniono na: 4,79% badań wysokiej jakości, 22,16% umiarkowanej jakości, a pozostałe 28,74% i 44,31% odpowiednio niskiej i bardzo niskiej jakości. Dowody umiarkowanej jakości wykazały, że suplementacja kwasów omega-3 powyżej 1000 mg/ doba zmniejszała ryzyko stłuszczenia wątroby, stanu zapalnego oraz poprawiała funkcje hepatocytów [31].

Zespół policystycznych jajników (PCOS) jest najczęstszym zaburzeniem endokrynologicznym u kobiet związanym z chorobami układu krążenia i otyłością, jest to zaburzenie o podłożu zapalnym. Możliwe korzyści suplementacji kwasami omega-3 w tym zespole zostały szeroko omówione i udokumentowane. Zaobserwowano pośrednie korzyści z suplementacji kwasów omega-3, głównie w odniesieniu do profilu glikemicznego, takiego jak redukcja insulinooporności, modelacja profilu lipidowego (to jest jest obniżenie całkowitego cholesterolu, trójglicerydów i podwyższenie lipoprotein o dużej gęstości) oraz poprawa profilu androgenowego. Badania dotyczące wpływu na profil antyoksydacyjny i biomarkery zapalne dostarczają sprzecznych danych, wyniki różnią się w zależności od badania, chociaż należy zaznaczyć, że obiecujące wyniki obserwowano przy wyższych dawkach w ciągu powyżej 12 tygodni stosowania, takich jak spadek CRP. Kładzie się nacisk na potrzebę dalszych badań, by ustandaryzować metody dawkowania i czas suplementacji. Najkorzystniejsze efekty zauważono przy podaży1500 mg omega-3/ doba [32].

 

Omega-3 a środowisko jelitowe

Ekosystem ludzkiej mikroflory jest zbudowany z kilku przedziałów. Mikrobiom jelitowy w istotny sposób oddziałuje na przewód pokarmowy, który pełni funkcję głównego strażnika układu odpornościowego i odpowiada za homeostazę z drobnoustrojami komensalnymi. Wszelkie ilościowe i jakościowe zmiany w mikroflorze jelitowej mogą prowadzić do rozwoju stanu zapalnego, uszkodzenia tkanek oraz autoimmunizacji. Zaburzenia mikrobiomu jelitowego mają ścisły związek z patogenezą chorób alergicznych, sercowo-naczyniowych, neurologicznych, psychiatrycznych i neurodegeneracyjnych, chorób nowotworowych, cukrzycy, zapalnych chorób jelit, stwardnienia rozsianego, reumatoidalnego zapalenia stawów, chorób wątroby, zespołu metabolicznego i otyłości. Rośnie również liczba badań naukowych potwierdzających istnienie osi jelitowo-skórnej oraz łączących stan skóry ze zmianami flory bakteryjnej przewodu pokarmowego. Jak już wcześniej wykazano, kwasy omega-3 ograniczają wirulencję oraz zmniejszają ryzyko zakażeń bakteryjnych, dotyczą one głównie zakażeń przewodu pokarmowego, jednak wpływ kwasów omega-3 na środowisko jelitowe zdaje się być znacznie ciekawszy i… przy okazji skomplikowany. Kwasy omega-3 modelują środowisko jelitowe, najwięcej dowodów naukowych dotyczy:

·  zwiększenia liczebności rodzajów Bifidobacterium i Lactobacillus, co poprawia funkcje poznawcze i tłumi aktywność osi HPA;

·  Długotrwałe podawanie dużych dawek EPA/DHA prowadzi do przywrócenia prawidłowego stosunku typów Firmicutes/Bacteroidetes (typowe przy PCOS, zaburzeniach depresyjnych oraz doustnej antykoncepcji hormonalnej), zwiększa poziom bakterii produkujących maślan z rodzaju Butyrivibrio, zwiększa poziom kilku przedstawicieli przeciwzapalnego typu Actinobacteria (takich jak rodzaj Aerococcus), zmniejsza liczebność prozapalnych typów Proteobacteria (takich jak rodzaj Undibacterium, zmniejsza liczbę innych rodzajów bakterii prozapalnych, zwiększa ilość Akkermansia związanej z silnym działanie przeciwzapalnym;

·  Promowanie bakterii zwiększających wychwyt tryptofanu i ograniczenie tych, które nasilają jego metabolizm i rozkład;

·  Homeostatyczny wpływ na środowisko i bakterie produkujące SCFA pozwala utrzymywać prawidłowe proporcje octanu, propionianu i maślanu, co przekłada się między innymi na integralność bariery jelitowej, niższą mediację zapalną, sprawniejszą metylację i ekspresję genów. Powyższe działanie może być korzystne w przypadku wielu chorób przewlekłych, w tym cukrzycy, chorobach autoimmunologicznych, neurodegeneracyjnych oraz dysbiozach i chorobach zapalnych przewodu pokarmowego [33, 34].

 

Olini olej z alg (TOTOX 6)

Omega-3 a procesy neurodegeneracyjne (neurozapalenie)

Kwasy tłuszczowe omega-3 mogą stabilizować i chronić niektóre tkanki o wysokiej zawartości tłuszczu, takie jak tkanka nerwowa i siatkówka oka. Choroba Alzheimera, Parkinsona, postępująca demencja mogą być częściowo korygowane poprzez ochronne zdolności kwasów tłuszczowych omega-3, stabilizację błon komórkowych tkanek nerwowych oraz ograniczanie stresu oksydacyjnego, między innymi DHA jest niezbędnym składnikiem błon fosfolipidowych tkanki nerwowej. Badania również wskazują na skuteczność kwasów omega-3 w zwyrodnieniu plamki żółtej, DHA i EPA są integralnymi składnikami błon komórkowych siatkówki. Potwierdzono również korzystny wpływ kwasów omega-3 w padaczkach [35].

 

Omega-3 a depresja

Wykazano, że rozwój depresji jest wieloczynnikowy i jest ściśle związany nie tylko z zaburzoną równowagą biochemiczną mózgu, a nasiloną mediacją zapalną, te dwie koncepcje choroby wzajemnie się sprzężają. Coraz więcej mówi się o tym jak istotne są czynniki związane z odżywieniem (ilościowym, jak i jakościowym), środowiskiem, genami,  współwystępowaniem innych chorób (szczególnie metabolicznych) oraz neurogenezą w patogenezie choroby jaką jest depresja. U pacjentów z depresją zmienia się nie tylko poziom amin biogennych, w tym serotoniny, melatoniny, dopaminy, kwasu γ-aminomasłowego i glutaminianu, ale i wzrasta poziom cytokin zapalnych, zmniejsza się aktywność czynnika BDNF oraz wzrastają wykładniki stresu oksydacyjnego. Do tej pory zaproponowano co najmniej kilka mechanizmów depresji. Najlepiej poznanym jest mechanizm etiopatologiczny, gdzie dochodzi do nadmiernego uwalniania glutaminianu w warunkach stresu co doprowadza do apoptozy astrocytów poprzez nadmierną stymulację receptora kwasu N-metylo-D-asparaginowego (NMDA) w hipokampie. Depresję w dużej mierze przypisuje się nadmiernej aktywacji receptora NMDA w mózgu, a kwasy omega-3, szczególnie frakcja EPA, mogą wpływać bezpośrednio na stabilizację aktywności receptorowej, poprawę sygnalizacji komórkowej, stymulację czynników wzrostu (np. BDNF), pozytywne zmiany w mikrobiomie jelitowym (np. podkręcenie metabolizmu tryptofanu) oraz zmianę ścieżek epigenetycznych tak istotnych w zaburzeniach depresyjnych [36, 37, 38].

DHA, jako niezbędny i strukturalny kwas tłuszczowy poprawia neurogenezę i poprawia funkcjonalność błony mielinowej, zarówno DHA, jak i EPA stabilizują, tonizują układ nerwowy oraz hamują neurozapalenie poprzez hamowanie ekspresji niektórych genów IL i enzymów cyklooksygenazy. Szczególną rolę we wspomaganiu depresji przypisuje się kwasom EPA, u każdej płci. Większość badań wykazała korzystny wpływ na poprawę objawów depresji i nie wykazano jednocześnie niekorzystnego wpływu na jej przebieg, co sprawia, iż kwasy omega-3 są uznawane jako bezpieczny środek suplementacyjny. Nie wykazano również interakcji między lekami przeciwdepresyjnymi. Chociaż w ciągu ostatnich lat przeprowadzono różne metaanalizy, które dostarczają pokrzepiających obserwacji, nie doprowadziły one jeszcze do jasnego wniosku na temat wpływu omega-3 na leczenie depresji, należy również podkreślić iż suplementacja kwasów omega-3 nie zastępuje leczenia, a stanowi ewentualne wsparcie (pozytywne efekty osiągano przy dawkach powyżej 1000 mg EPA/doba, dawki najskuteczniejsze 1500 mg EPA/ doba). Chociaż suplementacja kwasów omega-3 może poprawiać stan osób z depresją i objawami depresyjnymi, nie wykazano by miała znaczący wpływ w przypadku depresji okołoporodowej [39].

 

Omega-3 a ciąża

Przez określony czas kwasy omega-3 nie były wliczane do standardowego zapotrzebowania żywienia człowieka, ponieważ fizjologicznie organizm wykazuje zdolności do akumulacji (głównie DHA) oraz ich konwersji. Zakres konwersji ALA do EPA waha się od 0,3 do 8% u mężczyzn, z kolei wydajność przemiany ALA do DHA nie przekracza nawet 1%. U kobiet wartości te są nieco wyższe i wynoszą odpowiednio do 21% i do 9%, według niektórych źródeł mogą wynosić nawet 30% w okresie owulacji oraz ciąży i laktacji, efektywność konwersji jest również zależna od poziomu tkanki tłuszczowej (jak i jej aktywności, szczególnie brązowej), stanu zdrowia (wykazano silny związek supresyjny m.in. insuliny na konwersję EPA i DHA oraz aktywność eikozanoidów) oraz odżywienia jakościowego (żelazo, cynk, magnez – najwyższa siła dowodów), zarówno zbyt niska, jak i zbyt wysoka ogranicza konwersję. Większa wydajność tego procesu u kobiet jest silnie związana ze zdolnościami reprodukcyjnymi, zmniejszonym ryzykiem wad wrodzonych, porodem przedwczesnym i powikłaniami porodowymi. Wykazano również, że około 9 % DHA z diety może być przekształcane na powrót w EPA w wyniku β-oksydacji DHA, do konwersji nie dochodzi lub dochodzi w znacznie mniej efektywny sposób u osób z supresją polimorfizmu FADS1 i FADS2, choroby metaboliczne (szczególnie cukrzyca) drastycznie obniżają aktywność powyższych, dlatego też suplementacja kwasów omega-3 jest tak kluczowa zwłaszcza u matek z cukrzycą, stanem przedcukrzycowym, rozpoznana cukrzycą ciążową lub kobiet z grupy ryzyka (osoby z nadwagą lub otyłością, ze stwierdzonym stanem przedcukrzycowym, u kobiet ze stwierdzoną cukrzycą ciążową, u kobiet, które urodziły dziecko o masie ciała powyżej 4000g, dodatnim wywiadem rodzinnym w kierunku cukrzycy, niską aktywnością fizyczną, z nadciśnieniem tętniczym, z dyslipidemią, z chorobą układu sercowo-naczyniowego oraz u kobiet z zespołem policystycznych jajników) [40, 41, 42].

Biologiczne mechaniczny działania EPA i DHA na rozwój płodu:

·  EPA i DHA są wbudowane w fosfolipidy błon komórkowych , gdzie m.in. regulują produkcję leukotrienów i prostaglandyn, czyli mówiąc wprost: utrzymują homeostazę układu odpornościowego i kształtują prawidłową odporność organizmu czynniki chemiczne, mechaniczne i biologiczne;

·  DHA w mózgu płodu gromadzi się pomiędzy 26 a 40 tygodniem ciąży i wpływa na funkcję neuronów, to jest transmisję sympatyczną i odpowiedź bioelektryczną, jest to bezpośrednio związane z prawidłowym funkcjonowaniem układu nerwowego oraz zdolnościami intelektualnymi dziecka;

·  DHA jest niezbędny dla funkcjonowania rodopsyny i jej stężenia w zewnętrznych pręcikach siatkówki, co jest ściśle związane z ostrością widzenia;

·  DHA ma kluczowe znaczenie w rozwoju tkanki kostnej, m.in. zwiększa wchłanianie wapnia;

·  omega-3 wpływają na prawidłową aktywność surfaktantu;

·  spożycie kwasów omega-3 determinuje właściwą masę urodzeniową dziecka.

Jak już wyżej napisano, nie ma wątpliwości iż niska podaż kwasów omega-3, obniżona konwersja kwasów EPA i DHA oraz obniżone rezerwy powyższych gwałtownie zwiększają ryzyko wad wrodzonych, porodu przedwczesnego, wystąpienia stanu przedrzucawkowego, niniejszy aspekt prewencyjny zaobserwowano przy dawkach 450-800 mg DHA/ doba. Według PTGiP suplementacja powinna wynosić co najmniej 200mg/ doba, jeśli matka spożywała w okresie koncepcyjnym i ciąży ryby rzadziej niż raz w tygodniu 600mg/ doba, jeśli znajduje się w grupie ryzyka porodu przedwczesnego – 1000mg/ doba wzwyż.  Należy jeszcze raz podkreślić, że korzyści wynikające z  odpowiedniego dostarczania LC-PUFA, w  szczególności DHA, w okresie życia płodowego i później w okresie niemowlęcym z mlekiem matki są dobrze poznane i udokumentowane (wysoka siła dowodów naukowych). Mimo, iż suplementacja nie powinna zastępować rozsądnego i zbilansowanego sposobu żywienia, ze względu na zawartość związków rtęci oraz coraz częstszych doniesień o chemicznym skażeniu ryb, również bałtyckich, dioksynami i polichlorowanymi bifenylami, zaleca się ograniczenie spożycia ryb w czasie ciąży, co utrudnia dostarczenie w sposób inny niż suplementacja optymalnej ilości kwasów omega-3 w diecie [43, 44].

Co istotne, temat koncepcji dotyczy w równym stopniu mężczyzn. Suplementacja kwasów omega-3 ma poparte licznymi dowodami znaczenie w leczeniu niepłodności mężczyzn poprzez wpływ na markery jakości nasienia, w tym wzrost ruchliwości plemników i stężenia DHA w osoczu nasienia. Optymalne stężenie kwasów omega-3 u mężczyzn zmniejszało również ryzyko wystąpienia poronienia (tak, to nie jest błąd, główną przyczyną poronień jest niska jakość i wadliwość nasienia) [45].

Omega-3  w chorobach skóry

Zacznijmy od trądziku. Zaproponowano kilka mechanizmów wyjaśniających potencjalny, korzystny wpływ kwasów omega-3 na trądzik (oczywiście należy wziąć również pod uwagę szereg ogólnozdrowotnych korzyści płynących z podaży kwasów omega-3, które mogą (choć nie muszą) przełożyć się na ostatecznie lepszą kondycję skóry i jej możliwości. Obejmują one zmiany w składzie i produkcji sebum, ograniczenie TEWL (przeznaskórkowej utraty wody), redukcję cytokin zapalnych, hamowanie wzrostu Cutibacterium acnes, poprawę funkcji i spoistości bariery skórnej, regulację mikrobiomu skórnego oraz SALTu i silne właściwości przeciwutleniające. Sygnały czynnika wzrostu podobnego do insuliny (IGF)-1 wyróżnia się jako kluczową ścieżkę trądziku, indukując szereg prozapalnych cytokin i wyrzut metaloproteinaz macierzy (MMP) w sebocytach. Ta ścieżka aktywuje również kompleks kinazy (mTORC1), która jest powiązana między innymi z lipogenezą łojową i nadmiernym rogowaceniem mieszków włosowych, które odgrywają kluczową rolę w patogenezie trądziku pospolitego. Wykazano, że PUFA n-3 zmniejszają poziom IGF-1 w surowicy, a jednocześnie zwiększają poziom białka wiążącego IGF-3 (IGFBP-3), zmniejszają również wrażliwość jednostki włosowo-łojowej, szczególnie zewnętrznej i wewnętrznej macierzy, na działanie androgenów. Zapobiega to wiązaniu się IGF-1 z jego receptorami na komórkach łojowych i keratynocytach oraz zmniejsza aktywność gruczołową. Omega-3 hamują także ścieżki sygnałowe receptora typu Toll (TLR), przy czym zarówno DHA, jak i EPA prowadzą do zmniejszenia odpowiedzi zapalnej w keratynocytach i makrofagach. W rezultacie prowadzi to między innymi do zmniejszonej aktywacji NF-κB i kinazy MAPK, co z kolei ogranicza produkcję interleukin IL-1, IL-6, IL-8, czynnika martwicy nowotworu (TNF)-alfa i produkcję MMP. Co więcej, kwasy omega-3 mają działanie hamujące na inflamasom NLRP3, który może być inicjowany w odpowiedzi na różne sygnały, w tym dysbiozę i przerost C. acnes. Powyższe procesy ostatecznie prowadzą do zmniejszonej aktywacji kaspazy-1 ze zmniejszoną aktywacją Th17 napędzaną przez IL-1beta, co przyczynia się do stanu zapalnego, rosnącej nadwrażliwości naskórka i nasilonych procesów keratynizacji (rogowacenia naskórka, dysregulacji rytmu dobowego naskórka, zaburzeń jego termoregulacji). Chociaż wstępne badania sugerują potencjalne korzyści omega-3 w trądziku, tak, mam wrażenie, że już wszyscy do tego przywykliśmy, dane pozostają niejednoznaczne z powodu niewłaściwej metodyki i braku norm dotyczących jakości EPA i DHA, schematów prowadzonej suplementacji, czasu jej trwania i doboru grupy badanych [46].

Udowodniono pozytywny wpływ kwasów omega-3 na łagodzenie objawów świądu, suchości, suchego oka, objawów atopowego zapalenia skóry, kontaktowego zapalenia skóry oraz egzemy [47, 48]. Obszary w których suplementacja kwasów omega-3 może być szczególnie wartościowa dotyczą systemowej fotoprotekcji UV oraz profilaktyki pierwotnej, jak i wtórnej przebarwień (szczególnie typu melasma, ale także i PIH), jako leczenie wspomagające trądziku w celu zmniejszenia zarówno liczby zmian zapalnych, jak i złagodzenia działań niepożądanych (śluzówkowo-skórnych), związanych ze stosowaniem doustnej izotretynoiny, środków zewnętrznych powodujących suchość i podrażnienia skóry oraz terapii gabinetowych, które mogą obniżać barierowość największego narządu i wpływać na niską skuteczność lub wręcz szkodliwość podejmowanych interwencji. Potwierdzono również pozytywny wpływ PUFA n-3 na przebieg liszaja oraz łysienia bliznowaciejącego oraz jednocześnie stwierdzono podwyższone stężenie OXLAMów w przypadku nasilenia dolegliwości związanych z powyższymi chorobami. Ponadto odnotowano działanie przeciwnowotworowe metabolitów wielonienasyconych kwasów tłuszczowych na raka płaskonabłonkowego i czerniaka [49]. Pozytywne efekty w powyższych zaobserwowano przy dawkach powyżej 500-800 mg omega-3/ doba, korzyści te dotyczą zarówno kwasów EPA, jak i DHA.

Dobrze, nie będę już zwodzić i możemy dojść ostatecznie do hot tematu jakim jest łuszczyca. W sumie nie wiem czy hot, ale po tych długich tygodniach zwodzenia na Instagramie myślę, że mogę liczyć na podniecenie społeczności. Rzeczywiście w przypadku łuszczycy istnieje potwierdzona dowodami o wysokiej jakości silna zależność między podwyższonymi MUFA i obniżonymi PUFA, w momencie odwrócenia profilu lipidowego, zauważono znaczącą poprawę w przebiegu choroby, na tyle znaczącą, że przekraczała ona efekty prowadzonych terapii zewnętrznych. Natomiast o co chodzi z tą łuszczycą. Cóż, jest to wieloletnia kość niezgody, choroba przez długi czas uznawana za autoimmunologiczną (mimo braku przeciwciał i braku jakichkolwiek dowodów patofizjologicznych i morfologicznych, reaguje jednak pozytywnie na terapie immunosupresyjne i biologiczne, głównie regulację IL-13, IL-23 i TNF), układową (metaboliczną), ostatecznie zapalną. Co jest w łuszczycy najciekawszego, to fakt, iż za dużo jest w niej przypadków: prawie 70% pacjentów z diagnozą łuszczycy boryka się z dyslipidemią (przeważa hipertrójglicyrydemia, a jej unormowanie przynosiło poprawę wyższą niż adalimumab), połowa choruje na NAFLD, często z pierwotną lub wtórną nietolerancją fruktozy (stwierdzone przypadki wczesnej i idiopatycznej niewydolności wątrobowej), upośledzoną tolerancją glukozy oraz nadciśnieniem tętniczym. I o ile zasadne jest stwierdzenie, iż korelacja nie oznacza przyczynowości i nie ma pewności czy powyższe nie nasilają przebiegu łuszczycy, a nie stanowią jej przyczyny, jeszcze ciekawszych wniosków dostarczają coraz bardziej otyłe… dzieci. U ponad 85% dzieci ze stwierdzonym NAFLD potwierdzono łuszczycę, kolejno u 60% ze stwierdzoną insulinnoopornością i u 72% z zespołem metabolicznym. Wzrost zachorowalności na łuszczycę u dzieci pokrywa się ze skokowym wzrostem masy ciała i dynamicznym tyciem najmłodszych. Im głębiej zaburzone parametry metaboliczne, tym również i bardziej agresywny przebieg choroby oraz odwrotnie. Zauważono również (dzieci) zdecydowaną poprawę lub wycofanie objawów chorobowych, gdy uregulowano czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego, szczególnie stężenie trójglicerydów w osoczu oraz stosunek kwasów omega3 względem omega-6. To, co jest również zaskakujące, większość chorób autoimmunologicznych predysponuje do występowania innych chorób autoimmunologicznych oraz uaktywnia się rzutowo w określonych skokach rozwojowych, wyjątkiem od reguły, a być może po prostu potwierdzeniem błędnej klasyfikacji, jest łuszczyca [51, 52, 53].  Skuteczność kwasów omega-3 w łagodzeniu objawów łuszczycy jest doskonale udokumentowana i stanowi ważny element terapeutyczny, dawki lecznicze dotyczą 1000-1500mg EPA/ doba, w przypadku zapalnej postaci 500-800mg DHA/ doba [54]. Potwierdzono również korzystne zmiany epigenetyczne dotyczące skóry objętej łuszczycą – zaobserwowano spadek cytokin zapalnych i bioaktywnych mediatorów lipidowych, zmienił się fenotyp makrofagów łuszczycowych i geny utleniania lipidów. Najistotniejszymi zmianami są zwiększone poziomy resolwiny D5, protetyny DX i maresyny 2 w skórze oraz zmniejszona akumulację prostaglandyny E2 i tromboksanu B2.

 

Artykuł powstał we współpracy z marką Olini, oferującym również kwasy omega-3 wysokiej jakości o niskim stopniu utlenienia. Z kodem OMEGA kupisz je taniej.

  

Bibliografia:

1. Herbst E., Paglialunga S., Gerling C. i wsp: Omega-3 supplementation alters mitochondrial membrane composition and respiration kinetics in human skeletal muscle. J Physiol., 2014.

2. Shahidi F, Ambigaipalan P. Omega-3 Polyunsaturated Fatty Acids and Their Health Benefits. Annu Rev Food Sci Technol. 2018 Mar 25;9:345-381. 

3. Jayedi A., Shab-Bidar S.: Fish Consumption and the Risk of Chronic Disease: An Umbrella Review of Meta-Analyses of Prospective Cohort Studies. Adv Nutr., 2020.

4. Jurek J., Owczarek M., Godos J. i wsp.: Fish and human health: an umbrella review of observational studies. Int J Food Sci Nutr., 2022.

5. Saini R. K., Prasad P., Sreedhar R. V. i wsp.: Omega-3 Polyunsaturated Fatty Acids (PUFAs): Emerging Plant and Microbial Sources, Oxidative Stability, Bioavailability, and Health Benefits-A Review. Antioxidants, 2021.

6. Mercola J., D'Adamo C.: Linoleic Acid: A Narrative Review of the Effects of Increased Intake in the Standard American Diet and Associations with Chronic Disease. Nutrients, 2023.

7. Doughman S., Krupanidhi S., Sanjeevi C.: Omega-3 fatty acids for nutrition and medicine: considering microalgae oil as a vegetarian source of EPA and DHA. Curr Diabetes Rev., 2007.

8. Lane K. E., Wilson M., Hellon T. G. i wsp.: Bioavailability and conversion of plant based sources of omega-3 fatty acids - a scoping review to update supplementation options for vegetarians and vegans. Crit Rev Food Sci Nutr., 2022.

9. Kavyani Z., Musazadeh V., Fathi s. i wsp.: Efficacy of the omega-3 fatty acids supplementation on inflammatory biomarkers: An umbrella meta-analysis. Int Immunopharmacol., 2022.

10. Sheppe A. E., Edelmann M. J.: Roles of Eicosanoids in Regulating Inflammation and Neutrophil Migration as an Innate Host Response to Bacterial Infections. Infect Immun., 2021.

11. Yamaguchi A., Botta E., Holinstat M.: Eicosanoids in inflammation in the blood and the vessel. Front Pharmacol., 2022.

12. Jiang J., Li K., Wang F. i wsp.: Effect of Marine-Derived n-3 Polyunsaturated Fatty Acids on Major Eicosanoids: A Systematic Review and Meta-Analysis from 18 Randomized Controlled Trials. PloS One, 2016.

13. Wang T., Zhang X., Zhou N. i wsp.: Association Between Omega‐3 Fatty Acid Intake and Dyslipidemia: A Continuous Dose–Response Meta‐Analysis of Randomized Controlled Trials. Journal of the American Heart Association, 2023.

14. AHA/ACC/ACCP/ASPC/NLA/PCNA: Guideline for the Management of Patients With Chronic Coronary Disease. A Report of the American Heart Association/American College of Cardiology Joint Committee on Clinical Practice Guidelines. Journal of the American College of Cardiology, 2023.

15. Chareonrungrueangchai K., Wongkawinwoot K., Anothaisintawee T.: Dietary Factors and Risks of Cardiovascular Diseases: An Umbrella Review. Nutrients, 2020.

16. Musazadeh V., Kavyani Z., Naghsbandi. i wsp.: The beneficial effects of omega-3 polyunsaturated fatty acids on controlling blood pressure: An umbrella meta-analysis. Front Nutr., 2022.

17. Khan S. U., Lone A. N., Khan M. S. i wsp.: Effect of omega-3 fatty acids on cardiovascular outcomes: A systematic review and meta-analysis. EClinicalMedicine., 2021.

18. Yan J., Liu M., Yang D. i wsp.: Efficacy and Safety of Omega-3 Fatty Acids in the Prevention of Cardiovascular Disease: A Systematic Review and Meta-analysis. Cardovasc Drug Ther., 2024.

19. Aung T., Halsey J., Kromhout D. i wsp.: Associations of Omega-3 Fatty Acid Supplement Use With Cardiovascular Disease Risks: Meta-analysis of 10 Trials Involving 77 917 Individuals. JAMA Cardiol., 2018.

20. Shen S., Gong K., Zhou L. i wsp.: Omega-3 Fatty Acid Supplementation and Coronary Heart Disease Risks: A Meta-Analysis of Randomized Controlled Clinical Trials. Front Nutr., 2022.

21. Khan S., Khan M., Riaz H. i wsp.: Effects of Nutritional Supplements and Dietary Interventions on Cardiovascular Outcomes: An Umbrella Review and Evidence Map. Ann Intern Med., 2019.

22. Lee K. H., Seong H. J., Kim G. i wsp.: Consumption of Fish and ω-3 Fatty Acids and Cancer Risk: An Umbrella Review of Meta-Analyses of Observational Studies. Adv Nutr., 2020.

23. Khosroshahi R. A., Seyedmahalle M. H., Zeraattalab-Motlagh S. i wsp.:  The Effects of Omega-3 Fatty Acids Supplementation on Inflammatory Factors in Cancer Patients: A Systematic Review and Dose-Response Meta-Analysis of Randomized Clinical Trials. Nutr Cancer., 2024.

24. Park B. K., Park S., Park J. B. i wsp.: Omega-3 fatty acids suppress Th2-associated cytokine gene expressions and GATA transcription factors in mast cells. J Nutr Biochem., 2013.

25. Hong K., Hun M., Wu F. i wsp.: Association between Omega-3 fatty acids and autoimmune disease: Evidence from the umbrella review and Mendelian randomization analysis. Autoimmun Rev., 2024.

26. Miyata J., Arita M.: Role of omega-3 fatty acids and their metabolites in asthma and allergic diseases. Allergol Int., 2015.

27. Best K. P., Sullivan T. R., Palmer D. J. i wsp.: Prenatal omega-3 LCPUFA and symptoms of allergic disease and sensitization throughout early childhood - a longitudinal analysis of long-term follow-up of a randomized controlled trial. World Allergy Organ J., 2018.

28. Egalini F., Guardamagna O., Gaggero G. i wsp.: The Effects of Omega 3 and Omega 6 Fatty Acids on Glucose Metabolism: An Updated Review. Nutriens, 2023.

29. Gaeini Z., Bahadoran Z., Mirmiran P.: Saturated Fatty Acid Intake and Risk of Type 2 Diabetes: An Updated Systematic Review and Dose-Response Meta-Analysis of Cohort Studies. Adv Nutr., 2022.

30. Fong C., Alesi S., Mousa A. i wsp.: Efficacy and Safety of Nutrient Supplements for Glycaemic Control and Insulin Resistance in Type 2 Diabetes: An Umbrella Review and Hierarchical Evidence Synthesis. Nutrients, 2022.

31. Cho K., Park S., Koyanagi A. i wsp.: The effect of pharmacological treatment and lifestyle modification in patients with nonalcoholic fatty liver disease: An umbrella review of meta-analyses of randomized controlled trials. Obes Rev., 2022.

32. Moslehi N., Zaeraattalab-Mothlagh S., Sakak F. R. i wsp.: Effects of nutrition on metabolic and endocrine outcomes in women with polycystic ovary syndrome: an umbrella review of meta-analyses of randomized controlled trials. Nutr Rev., 2023.

33. Costantini L., Molinari R., Farinon B., Merendino N.: Impact of Omega-3 Fatty Acids on the Gut Microbiota. Int J Mol Sci., 2017.

34. Fard N. A., Bording-Jorgensen M., Wine E.: A Potential Role for Gut Microbes in Mediating Effects of Omega-3 Fatty Acids in Inflammatory Bowel Diseases: A Comprehensive Review. Curr Microbiol., 2023.

35. Devassy J., Leng S., Gabbs M. i wsp.: Omega-3 Polyunsaturated Fatty Acids and Oxylipins in Neuroinflammation and Management of Alzheimer Disease. Adv Nutr., 2016.

36. Malau I. A., Chang J., Lin Y.W. i wsp.: Omega-3 Fatty Acids and Neuroinflammation in Depression: Targeting Damage-Associated Molecular Patterns and Neural Biomarkers. Cells, 2024.

37. Gao X., Su x., Han X. i wsp.: Unsaturated Fatty Acids in Mental Disorders: An Umbrella Review of Meta-Analyses. Adv Nutr., 2022.

38. Lu Y., Qiao D. Mi G.: Clinical impacts of n-3 fatty acids supplementation on depression symptoms: an umbrella review of meta-analyses. Br J Nutr., 2024.

39. Liao Y., Xie B., Zhang H. i wsp.: Efficacy of omega-3 PUFAs in depression: A meta-analysis. Transl Psychiatry, 2019.

40. Firouzabadi F. F., Shab-Bidar S., Jayedi A.: The effects of omega-3 polyunsaturated fatty acids supplementation in pregnancy, lactation, and infancy: An umbrella review of meta-analyses of randomized trials. Pharmacol Res., 2022.

41. Abdelrahman M. A., Osama H., Saeed H.: Impact of n-3 polyunsaturated fatty acid intake in pregnancy on maternal health and birth outcomes: systematic review and meta-analysis from randomized controlled trails. Arch Gynecol Obstet., 2023.

42. Serra R., Penailillo R., Monteiro L. J. i wsp.: Supplementation of Omega 3 during Pregnancy and the Risk of Preterm Birth: A Systematic Review and Meta-Analysis. Nutrients, 2021.

43. Middleton P., Gomersall J. C., Gould J. F.: Omega-3 fatty acid addition during pregnancy. Cochrane Database Syst Rev., 2018.

44. Trop-Steinberg S., Gal M., Azar Y. i wsp.: Effect of omega-3 supplements or diets on fertility in women: A meta-analysis. Heliyon, 2024.

45. Abdollahzadeh S., Riasi A., Tavalaee M. i wsp.: Omega 6/Omega 3 Ratio Is High in Individuals with Increased Sperm DNA fragmentation. Reprod Sci., 2023.

46. Guertler a., Neu K., Clanner-Engelshofen B. i wsp.: Exploring the potential of omega-3 fatty acids in acne patients: A prospective intervention study. J Cosmet Dermatol., 2024.

47. Thomsen B., Chow E. Y., Sapijaszko M. J.: The Potential Uses of Omega-3 Fatty Acids in Dermatology: A Review. J Cutan Med Surg., 2020.

48. Balic A., Vlasic D., Zuzul K. i wsp.: Omega-3 Versus Omega-6 Polyunsaturated Fatty Acids in the Prevention and Treatment of Inflammatory Skin Diseases. Int J Mol Sci., 2022.

49. Miura K., Way M., Jiyad Z. i wsp.: Omega-3 fatty acid intake and decreased risk of skin cancer in organ transplant recipients. Eur J Nutr., 2021.

50. Dobrica E., Cozma M.A., Gaman M. i wsp.: The Involvement of Oxidative Stress in Psoriasis: A Systematic Review. Antioxidants, 2022.

51. Norden A., Rekhtman S., Strunk A., Garg A.: Risk of psoriasis according to body mass index: A retrospective cohort analysis. I Am Acad Dermatol., 2022.

52. Balak D., Piaserico S., Kasujee I.: Non-Alcoholic Fatty Liver Disease (NAFLD) in Patients with Psoriasis: A Review of the Hepatic Effects of Systemic Therapies. Psoriasis, 2021.

53. Dermatologia po Dyplomie, 05/2024: Czy stężenie triglicerydów we krwi może mieć związek z ryzykiem zachorowania na łuszczycę?

54. Chen X., Hong S., Sun X. i wsp.: Efficacy of fish oil and its components in the management of psoriasis: a systematic review of 18 randomized controlled trials. Nutr Rev., 2020.